علت افزایش وزن ناگهانی و جلوگیری از چاقی
اغلب افراد در طول زندگی نوسانات وزن را تجربه می کنند. افزایش وزن به مرور زمان امری طبیعی است اما اگر فردی در مدت زمانی کوتاه و بدون هیچ دلیلی دچار افزایش ناگهانی وزن شود، این مسئله می تواند نشان دهنده بروز مشکل در جایی از بدن باشد، به عنوان مثال بیماری های غده تیروئید ، بیماری های کلیه یا قلب. علت افزایش ناگهانی در وزن می تواند بر کیفیت زندگی افراد تاثیرگذار باشد، لذا بهترین کار برای درمان این مسئله مراجعه و مشورت با پزشک است. محقق مجله سلامت ماه تلاش کرده است تا در این مقاله شما را با علل افزایش ناگهانی وزن آشنا سازند.
علت افزایش وزن ناگهانی و جلوگیری از چاقی بدن
افزایش ناگهانی وزن زمانی اتفاق می افتد که فرد بدون مصرف مواد غذایی بیشتر و کاهش فعالیت بدنی شروع به اضافه وزن می کند. به عبارت دیگر این مسئله زمانی اتفاق می افتد که فرد قصد اضافه وزن ندارد. افزایش وزن ناخواسته ممکن است دوره ای متناوب و سریع باشد که بهتر است توجه شما را به بررسی علت افزایش وزن ناگهانی در ادامه این مطلب جلب کنیم.
تغییرات هورمونی علت چاقی ناگهانی در زنان
به طور معمول زنان بین سنین 45 تا 55 سالگی وارد مرحله ای به نام یائسگی می شوند. هورمون استروژن ( هورمونی که مسئولیت تنظیم قاعدگی و تخمک گذاری را بر عهده دارد) طی سال هایی که بدن توان تولید مثل را دارد، با افزایش سن، شروع به کاهش می کند و پس از یائسگی دیگر میزان استروژن برای قاعدگی کم است. کاهش استروژن باعث می شود که زن یائسه افزایش وزن را به ویژه در ناحیه شکم و باسن به صورت ناگهانی احساس کند.
گذشته از تغییرات هورمونی که در دوران یائسگی اتفاق می افتند، افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز ممکن است افزایش ناگهانی وزن را تجربه کنند. تغییرات هورمونی در سنین میانسالی همچنین می تواند منجر به کند شدن متابولیسم و اضافه وزن شود. موقعیت های دیگری نیز وجود دارند که می توانند بر میزان هورمون ها تاثیر گذاشته و از علل افزایش ناگهانی وزن در زنان و مردان محسوب شوند. این عوامل عبارتند از:
- کم کاری تیروئید
- افزایش کورتیزول (هورمون استرس) مانند بیماری سندرم کوشینگ که البته بیماری نادری است.
- افزایش هورمون آلدوسترون
قاعدگی
افزایش وزن دوره ای اغلب به علت سیکل قاعدگی اتفاق می افتد. زنان در دوران پریودی ممکن است احتباس آب و نفخ را تجربه کنند. تغییر در استروژن و پروژسترون می تواند از علت افزایش وزن ناگهانی در این دوران محسوب شود. این افزایش وزن با پایان یافتن دوره پریودی از بین خواهد رفت. اما اغلب، این مسئله در ماه بعد و با شروع دوباره پریودی و گاهی در هنگام تخمک گذاری تکرار خواهد شد.
حاملگی
یکی از شایع ترین علل افزایش ناگهانی وزن ، بارداری است. بسیاری از زنان به منظور افزایش رشد کودک خود، در دوران حاملگی غذای بیشتری مصرف می کنند. در این دوران، اغلب زنان باردار همزمان با رشد کودک اضافه وزن پیدا خواهند کرد. این وزن اضافی شامل کودک، جفت، مایع آمنیوتیک، افزایش خون رسانی و بزرگ شدن رحم می شود.
تاثیر داروها بر چاقی ناگهانی
مصرف برخی دارو های خاص از علل افزایش ناگهانی وزن در افراد به شمار می رود. اضافه شدن سریع وزن و چاقی به طور مثال در عرض یک ماه از عوارض جانبی برخی داروهاست. داروهایی که منجر به اضافه شدن ناگهانی وزن در افراد می شوند غالبا داروهایی هستند که در درمان بیماری هایی نظیر دیابت، فشارخون بالا، تشنج، افسردگی و اختلالات روانی مورد استفاده قرار می گیرند. آگاهی از این نکته ضروری است که در صورت بروز این مشکل، قطع دارو بدون مشورت با پزشک توصیه نمی شود.
بی خوابی مهمترین علت افزایش ناگهانی وزن
بیماری بی خوابی می تواند یکی از مهم ترین علت افزایش وزن ناگهانی باشد. تغییر در چرخه خواب افراد و مضرات بی خوابی برای بدن می تواند بر الگوهای غذایی و خلق و خو تاثیر گذاشته و منجر به پرخوری در فرد شود. افرادی که از بی خوابی رنج می برند باید برای تامین انرژی مورد نیاز خود که نمی توانند از طریق خواب آن را به دست بیاورند، کربوهیدرات بیشتری مصرف می کنند که این منجر به افزایش وزن آنان خواهد شد. این افراد همچنین ممکن است دست به مصرف کالری بیشتری به ویژه پس از صرف شام بزنند.
ترک سیگار وزن شما را به یکباره افزایش می دهد
برخی افراد پس از ترک سیگار در ابتدا دچار اضافه وزن می شوند. علت این امر این است که نیکوتین اشتها را سرکوب می کند و از طرف دیگر با افزایش استرس که از علائم ترک سیگار محسوب می شود، میل فرد به خوردن غذای بیشتر افزایش یافته و در نتیجه فرد به اضافه وزن مبتلا خواهد شد. در ماه اول پس از ترک سیگار وزن فرد به طور میانگین یک کیلو اضافه شده و بیشترین اضافه وزن در طول سه ماه اول پس از ترک سیگار اتفاق خواهد افتاد.
در شش ماه بعد وزن شروع به کاهش خواهد کرد. با این حال افزایش وزن ناشی از ترک سیگار در افراد مختلف، متفاوت است. طبق بررسی های به عمل آمده 16 درصد افراد در طول سال اول پس از ترک سیگار وزن خود را از دست داده اند، در حالی که چیزی در حدود 13 درصد آنان بیش از 10 کیلو به وزنشان اضافه شده است. پیشنهاد می کنیم حتما مقاله، کشیدن سیگار و ضررهای ناشی از آن را مطالعه کنید تا از این مخدر، درک بهتری داشته باشید.
سندرم تخمدان پلی کیستیک علت چاقی و افزایش وزن
افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است در دوران میانسالی به راحتی وزن اضافه کنند. مکانیزم عمل این سندرم بدین صورت است که این بیماری باعث می شود تخمدان ها به طور غیرطبیعی، شروع به تولید هورمون های جنسی مردانه کنند! سایر علائم بیماری تخمدان پلی کیستیک که منجر به بروز علل افزایش ناگهانی وزن می شود؛ شامل موارد زیر است:
- پریودی نامنظم
- افزایش موهای زائد در پشت، قفسه سینه و شکم
- نازک شدن مو و ریزش مو
- آکنه
- لکه های تیره بر روی پوست در قسمت های زیر بغل، پستان و گردن
اگرچه درمانی برای تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد، اما پزشک به منظور کاهش علائم به افراد مبتلا به این بیماری، تغییر در سبک زندگی، ورزش بیشتر و رژیم غذایی مناسب را توصیه خواهد کرد. مصرف داروهای هورمونی نیز می تواند به بهبود علائم این بیماری کمک کند.
بیماری قلبی و نارسایی دلیل افزایش وزن مقطعی و ناگهانی
افزایش ناگهانی وزن و تورم در بخش های خاصی از بدن می تواند به علت احتباس مایعات و نشانه ای از نارسایی قلبی باشد. البته باید به این نکته توجه داشت که نوسان وزن در طول روز طبیعی است. اگر وزن فرد به حالت طبیعی باز گشته و علائم دیگری نداشته باشد، می توان گفت که این افزایش وزن به علت نفخ طبیعی و احتباس آب نرمال بدن است.
اگر خون به آرامی به قلب وارد شده و از آن خارج شود، بر عملکرد ارگان های اصلی بدن تاثیر خواهد گذاشت و در نتیجه مایعات در بافت ها جمع شده و منجر به افزایش وزن و ایجاد تورم در بدن خواهد شد که این اضافه وزن و تورم می تواند در بخش هایی از بدن نظیر پاها (قوزک و ساق پا) و معده اتفاق بیفتد. سایر علائم و نشانه های نارسایی قلبی از این قرارند:
- جمع شدن مایعات در ریه ها (آماس ریوی)
- سرفه مکرر
- کم آوردن نفس هنگام خواب
- سرگیجه یا سردرگمی
- از دست دادن اشتها
- مشکل در خواب یا دراز کشیدن
اگر فرد در حال تجربه هر کدام از علائم نام برده شده در کنار افزایش ناگهانی وزن و ورم های بی دلیل در نقاطی از بدن است، باید در جستجوی مراقبت های پزشکی باشد.
افزایش ناگهانی وزن بر اثر مشکلات کلیوی
یکی از علل افزایش ناگهانی وزن و ورم در بدن بیماری های کلیوی نظیر نارسایی کلیه و سندرم نفروتیک می باشد که باعث آسیب به کلیه می شوند. زمانی که کلیه ها به درستی کار نکنند، ممکن است بدن، آب را در خود نگه داشته و افزایش وزن اتفاق افتد. کلیه های آسیب دیده قادر نخواهند بود مواد زائد و مایعات را به درستی از بدن خارج کنند، در نتیجه مواد در بافت ها باقی خواهند ماند. تورم ناشی از مشکلات کلیوی بر پاها تاثیر می گذارد. سایر علائم نشان دهنده وجود مشکل در کلیه ها به این شرح هستند:
- احساس خستگی و کوفتگی
- کم ادرار کردن
- ادرار کف آلود
- خارش
- از دست دادن اشتها
- گرفتگی عضلات
- درد مفاصل
- سردرد
- گیجی و مشکل در تمرکز
سیروز کبدی
بیماری سیروز کبدی می تواند یکی دیگر از علل افزایش ناگهانی وزن و به ویژه بزرگ شدن شکم باشد. در این بیماری بافت های اسکار جایگزین بافت سالم در کبد می شوند که این مسئله منجر به تولید مایعات در حفره شکم خواهد شد. به این حالت غیر طبیعی ساخت مایعات در شکم، آسیت یا آب آوردن شکم گفته می شود. دیگر علائم بیماری سیروز کبدی شامل مچ پای متورم، سختی تنفس و دردهای شکمی می باشد.
اختلالات تیروئید
کم کاری تیروئید یکی از علت افزایش وزن ناگهانی است که با کاهش متابولیسم در اثر این بیماری اتفاق خواهد افتاد. مشکلات تیروئیدی هم چنین منجر به احتباس آب توسط بدن خواهند شد که دلیل آن تاثیر کم کاری تیروئید بر کلیه هاست. سایر علائم کم کاری تیروئید از این قرارند:
- خستگی مداوم
- احساس سرما
- خشکی پوست و مو
- شکنندگی ناخن ها
- خشکی مفاصل و دردناکی عضلات
- یبوست
آکرومگالی
آکرومگالی نوعی بیماری است که در آن غده هیپوفیز بیش از حد هورمون رشد تولید می کند. این حالت در دوران میانسالی شایع تر است. بزرگ شدن دست ها و پاها از اصلی ترین علائم آکرومگالی است. کوچک شدن کفش، تنگ شدن انگشتر وهم چنین بزرگ شدن لب ها، زبان و بینی نیز از نشانه های این بیماری می باشند. دیگر علائم این بیماری عبارتند از:
- مفاصل دردناک
- تعریق بیش از حد
- تحلیل پوست
- آپنه خواب انسدادی و خر و پف
افراد مبتلا به آکرومگالی ممکن است برای برداشتن تومور خوش خیم روی غده هیپوفیز به عمل جراحی یا پرتودرمانی نیاز داشته باشند.
سرطان تخمدان وزن را زیاد می کند
سرطان تخمدان می تواند یکی از علل افزایش ناگهانی وزن و نفخ باشد. سایر علائم این بیماری عبارتند از:
- درد در شکم و لگن
- مشکل در خواب
- نیاز مکرر یا فوری به ادرار کردن
- از دست دادن اشتها و احساس سیری سریع
- سیکل قاعدگی غیر طبیعی
- سوء هاضمه
سرطان تخمدان اغلب بدون این که تشخیص داده شود به مراحل آخر می رسد. بنابراین فردی که به دردهای شکمی در نزدیکی لگن خاصره مبتلاست می بایست حتما به پزشک مراجعه کند. تشخیص سرطان در مراحل اولیه به طور کلی منجر به شناخت و درمان بهتراین بیماری می شود.
علت افزایش ناگهانی وزن و چاقی در کودکان
این کودکان بیش از بقیه در معرض چاقی و اضافه وزن قرار دارند:
- کودکانی که بیش از سایر هم سن و سالان خود در معرض نوعی ویروس سرماخوردگی به نام آدنوویروس 36 قرار دارند.
- کودکانی که تحت عمل جراحی خارج کردن لوزه قرار گرفته اند.
- کودکانی که از مادرانی در سنین بالای 30 سال متولد می شوند.
- کودکانی که در معرض آلاینده های محیط زیست قرار دارند.
- کودکانی که از مادرانی متولد می شوند که در دوران بارداری رژیم غذایی پرچرب داشته اند.
- کودکانی که به اندازه کافی نمی خوابند.
- کودکانی که مادران شاغل دارند.
افرادی که بدون هیچ دلیل مشخصی در حال افزایش وزن شدید هستند، باید با پزشک مشورت کنند. پزشک با پرسش درباره سوابق پزشکی و دیگر علائم در فرد به تشخیص مشکل خواهد پرداخت. همچنین ممکن است با انجام معاینات پزشکی و آزمایشات خون، فرد را به متخصص مربوط ارجاع دهد.
در انتها لازم به ذکر است که مشکل اضافه وزن و چاقی یکی از مشکلات شایع روز دنیا می باشد که بسیاری از تحقیقات و بررسی های پزشکی به آن اختصاص پیدا کرده است. علاوه بر چاقی که در طول زمان رخ می دهد، اضافه وزن در یک بازه زمانی مشخص نگران کننده است. یعنی زمانی که بدون داشتن رژیم افزایش وزن ، فرد درگیر چاقی می شود. از نظر کارشناس مجله اینترنتی ماه و بر اساس تحقیقات، شناخت علل افزایش ناگهانی وزن کمک می کند تا بهتر بتوان این مسئله را مدیریت نمود.