عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان
استرس هنجاری که در گذر از سنین رشد در کودک به وجود می آید، مانند یادگیری راه رفتن، صحبت کردن، استفاده از وسایل، رفتن به مدرسه و پیدا کردن دوستان جدید، در واقع نوعی اضطراب مولد است، چرا که به رشد و استقلال کودک کمک می کند. از سوی دیگر برخی تغییرات در زندگی کودک می توانند باعث ایجاد استرس در او شوند که برای آشنایی شما والدین عزیز با این عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان با کارشناسان مجله سلامت ماه به بررسی های لازم در مورد علت و راهکار های کنترل این موضوع پرداخته ایم.
بهتر است تا ابتدا کلمه اصلی را روشن و مفهوم کنیم، پس؛ استرس، واکنشی عاطفی، فیزیکی و شیمیایی از سوی بدن در برابر موقعیت های غافلگیر کننده و مهیج است. اگر چه زندگی کودکان آرام و ساده به نظر می آید، اما این مشکل می تواند کودکان را نیز درگیر کند و گاهی همین استرس به قدری در این سنین کودکی افزایش پیدا می کند که حتی ممکن است زمینه ساز افسردگی در کودکان شود، اما دقت کنید که همه استرس های کودکان مضر نیستند!
شناخت عوامل استرس زا و افزایش دهنده استرس در کودکان
استرس و اضطراب در کودکان غالبا به شکل مشکلات جسمی یا رفتاری در آن ها ظاهر می شود که این استرس در کودکان بسته به سن، شخصیت و مهارت های مقابله ای آنان به شکل های متفاوتی خود را نشان خواهد داد. گاهی این تفاوت ها باعث نادیده گرفتن و چشم پوشی والدین از مسائل مهمی می شود که باعث تغییر رفتار کودکشان شده است.
این که والدین علائم و عوامل ایجاد استرس را در کودکان خود بشناسند از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و ما در ادامه به بررسی عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان و بررسی جنبه های مختلف آن پرداخته ایم.
عوامل افزایش استرس و اضطراب کودکان در مدرسه
مدرسه باید محلی برای یادگیری و پیدا کردن دوستان جدید باشد. اما متاسفانه، گاهی این مکان به یکی از عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان تبدیل می شود چرا که کودک در طول روز باید درس بخواند و شب نیز تا دیر هنگام مشغول نوشتن تکالیفش باشد و این خود باعث ایجاد و افزایش استرس در آنها می شود.
برخی دانش آموزان احساس می کنند که ادامه درس خواندن برای آنها دشوار است و این منجر به بروز استرس در آنان خواهد شد و از طرفی کمبود زمان برای بازی به علت حجم زیاد دروس، همچنین می تواند کودک را ناامید و مایوس گرداند.
ترس از شکست در امتحانات
از جنبه ای دیگر که موضوع را بررسی می کنیم، مطالعه برای امتحان و انتظار برای نتیجه آن از دیگر عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان محسوب می شود. ترس از ناکامی در امتحان و نا امیدی والدین نیز باعث افزایش استرس و نگرانی کودک خواهد شد و که دلیل مضاف بر دلایل درونی دانش آموز خواهد بود.
پس شما به عنوان یک والدین موفق و هوشمند باید در نظر داشته باشید که فصل امتحانات می تواند پر استرس ترین زمان برای دانش آموزان محسوب شود و افسردگی، اضطراب، حمله وحشت زدگی (پانیک) و کاهش اعتماد به نفس، همگی از عواقب استرس در کودک به شمار می آیند.
زندگی اجتماعی
اغلب مردم از جمله کودکان، اگر احساس کنند که در مدرسه، محله یا به طور کلی در جامعه پذیرفته نمیشوند، احساس بدی پیدا خواهند کرد و با توجه به این که متناسب شدن با جامعه همیشه راحت نیست، افراد و به ویژه کودکان ممکن است برای مطابق کردن خود با جامعه مجبور به انجام کارهایی شوند که به آنها علاقه ای ندارند. در نتیجه این مسئله می تواند به یکی از مهم ترین عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان تبدیل شود.
وجود افراد قلدر در اطراف کودکان و افزایش استرس
متاسفانه افرادی وجود دارند که از آزار دادن و ترساندن دیگران به ویژه افراد آسیب پذیر لذت می برند و این افراد تقریبا در همه جا از مدرسه گرفته تا در محله و همسایگی ما وجود دارند.از طرفی بسیاری از کودکان ممکن است به دلیل وجود چنین افرادی از مدرسه گریزان شوند و کودکانی که مورد زورگویی قرار می گیرند ممکن است به افرادی عصبی تبدیل شده و عملکرد ضعیفی در مدرسه از خود نشان دهند که ناشی از عملکرد عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان می باشد.
به بیان دیگر، این نوع برخورد و زورگویی گاهی از علت های پرخاشگری در کودکان بوده و ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد و به دلیلی برای ممانعت کودک برای رفتن به مدرسه تبدیل شود. همچنین، در این حالت فرد ممکن است دست به آسیب زدن به خود زده و مشکلاتی در خواب و خوراک او ایجاد شود.
افزایش و ایجاد استرس در کودکان به دلیل مشکلات خانوادگی
کودکان می توانند آن چه در اخبار گفته می شود مانند جنگ، بلایای طبیعی و تروریسم را درک کنند و این مسائل می تواند از عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان باشند. این اخبار علاوه بر ایجاد نگرانی درباره خود، خانواده و دوستان، می تواند منجر به ایجاد استرس در کودکان شود و از طرفی، اختلالاتی که ممکن است در خانواده رخ دهد مانند بیماری های پدر یا مادر، تفرقه یا طلاق از دیگر عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان به شمار می روند.
طبق صحبت هایی که بیان شد و بررسی های انجام شده، آمارها نشان می دهد که میزان طلاق طی سال های اخیر افزایش یافته و در نتیجه تعداد کودکانی که به استرس ناشی از این قبیل مشکلات خانوادگی دچار شده اند نیز افزایش یافته است.
خواب ناکافی به کودک استرس می دهد
طبق بررسی های به عمل آمده، حدود یک سوم والدین اذعان دارند که فشار تکالیف و فعالیت های پس از مدرسه، خواب را از چشم کودک آن ها می رباید. همچنین از هر چهار کودک، تعداد سه نفر از آن ها یک وسیله الکتریکی در اتاق خود دارند که سبب می شود که خواب آن ها را حداقل یک ساعت در شب کاهش دهد. خواب ناکافی یکی از عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان است که حتی کاهش جزئی آن بر حافظه و خلق و خوی کودک تاثیر خواهد گذاشت.
بیماری های مزمن
بیماری های مزمن و مداوم چون آسم، چاقی و مشکلات رفتاری و یادگیری در راس این فهرست عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان قرار می گیرند. بیماری هایی نظیر اچ آی وی و سندرم داون نیز که زمانی کشنده بودند، اکنون بیماری های مزمن به حساب می آیند. از دست دادن مدرسه و عدم فرصت بازی کردن به دلیل وعده های ملاقات با پزشک، عوارض جانبی ناشی از درمان و عدم توانایی برای انجام کارهایی که کودکان دیگر قادر به انجام آن ها هستند از عوامل افزایش استرس در کودکان محسوب می شوند.
فیلم یا کتاب ترسناک
برخی داستان های تخیلی یا ترسناک می توانند باعث ایجاد ناراحتی یا اضطراب در کودکان شوند. هم چنین، کودکان معمولاً تحت تأثیر صحنه های ترسناک، خشن و ناراحت کننده از یک فیلم یا بخش هایی از یک کتاب قرار می گیرند. برخی از کودکان هم ممکن است نسبت به محتوای سایر رسانه ها نیز حساس باشند
پس پیشنهاد می کنیم که بسیار خوب است بدانید چه چیزی ممکن است کودک شما را ناراحت کند، سپس محتوای استفاده از رسانه های خشن را محدود کرده و فیلم ها، کتاب ها، بازی های ویدئویی و سایر رسانه های متناسب با سن او را انتخاب کنید.
علائم استرس در کودکان
غالبا خود کودک قادر به تشخیص استرس نیست و والدین می پرسند که چگونه بفهمیم کودکمان استرس دارد. ما می گوییم علائمی وجود دارد که می تواند والدین را به وجود استرس در کودکان مشکوک کند.
علائم فیزیکی استرس در کودکان ازین قرار است:
- کاهش اشتها یا دیگر تغییرات در عادات غذایی
- سردرد
- شب ادراری جدید یا عود کننده
- کابوس
- اختلالات خواب
- درد و ناراحتی مبهم معده
- برخی تغییرات فیزیکی بدون داشتن بیماری جسمی
علائم عاطفی و رفتاری استرس در کودکان شامل این موارد هستند:
- نشانه های استرس و اضطراب شدید
- عدم آرامش
- ترس از تاریکی، تنهایی و افراد غریبه
- عصبانیت، گریه و شکایت
- عدم توانایی در کنترل احساسات
- لجبازی و پرخاشگری
- عدم تمایل به شرکت در فعالیت های مدرسه یا خانوادگی
چگونه بفهمیم کودکمان استرس دارد
امروزه استرس و اضطراب یک مسئله بسیار شایع است که کودکان با آن روبرو هستند و کودکان کم سن و سال تر ممکن است نتوانند احساسات خود را در این باره کاملاً درک یا آن ها را توضیح دهند. اما کودکان بزرگتر ممکن است بتوانند درک کنند که چه چیزی آنها را آزار می دهد.
اگرچه آگاهی از وجود استرس توسط خود کودک، تضمینی بر این نیست که آن ها مشکل خود را با بزرگترهایشان در میان بگذارند و آگاهی از تغییرات در رفتار فرزندتان، به شما كمك می كند تا قبل از تأثیر بیش از حد استرس بر كودك خود، به فکر حل مشکل آنان برآیید. پس تغییر رفتار کودکان می تواند نشانه ای باشد تا تشخیص دهید که کودکتان استرس دارد.
در انتها از نظر روانشناسان همکار در مجله اینترنتی ماه ، شناخت عوامل افزایش دهنده استرس در کودکان قطعا روند بروز علائم مشکلات روحی را در آنان کندتر می کند و در صورتی که این عوامل به درستی شناسایی شوند، پیشگیری از آسیب های روحی به اندازه پیشگیری از آنفولانزا در کودکان ، راحت خواهد بود.