پوکی استخوان

پوکی استخوان، یکی از اختلالات شایعی است که معمولا در اغلب سالمندان مشاهده شده و مشکلات فراوانی را برای آنها به وجود می آورد. در حقیقت پوکی استخوان، مختص سالمندان است و اصولا در جوانان به ندرت اتفاق می افتد. کاهش تراکم استخوان را اصطلاحا با عنوان پوکی استخوان بیان می کنیم. عوامل متعددی می تواند در بروز این اختلال دخیل باشد که کاهش مصرف کلسیم و ویتامین دی از جمله مهم ترین آنهاست. علائم، علل و روش های درمان پوکی استخوان ، عنوان مقاله ای است که کارشناسان مجله سلامت ماه در ادامه ارائه خواهند داد.

پوکی استخوان چیست

پوکی استخوان عارضه ای است که در اثر کاهش تراکم استخوان یا کاهش ساخت و تولید ترکیبات مغز استخوان به وجود آمده و بدن را در برابر آسیب های فیزیکی، ضعیف می کند. لگن، کمر و ستون فقرات از جمله بخش هایی هستند که بیش از دیگران در معرض خطر آسیب های ناشی از پوکی استخوان قرار می گیرند.

استخوان جز آن دسته از بخش هایی است که بافت آن به طور مداوم در حال شکسته شدن و جایگزینی است. زمانی که بافت داخلی استخوان از بین رفته و بدن قادر به جایگزینی ترکیبات از دست رفته نباشد، فرد با پوکی استخوان مواجه خواهد شد. در واقع حفره هایی در بافت مغز استخوان ایجاد می شود که موجب کاهش تراکم آن شده و آسیب پذیری را افزایش می دهد.

علائم پوکی استخوان

اصولا پوکی استخوان در مراحل اولیه، هیچ علامت خاصی ندارد. اما پس از مدتی، در اثر ضعیف شدن استخوان ها، به تدریج علائم زیر در فرد ظاهر می شود:

• کمردرد در اثر شکستگی یا شکاف در استخوان
• کوتاه شدن قد در طولانی مدت
• خمیدگی کمر و قوز
• آسیب پذیری استخوان ها، به طوری که به محض ایجاد ضربه ای نه چندان سنگین، استخوان دچار شکستگی یا در رفتگی می شود.

به طور کلی با سپری کردن دوران میانسالی و آغاز سالمندی بهتر است همه افراد از نظر وضعیت استخوان مورد بررسی قرار گیرند، به ویژه زنان یائسه که احتمال پوکی استخوان در آنها بیشتر است.

دلایل ابتلا به پوکی استخوان

همان گونه که اشاره کردیم، بافت استخوان به گونه ای طراحی شده که همواره در حال تخریب و بازسازی است. در سن جوانی، سرعت بازسازی بسیار بیشتر است، در نتیجه تراکم استخوان نیز بسیار بالاست، به طوری که به گفته محققان، در دهه سوم زندگی، یعنی از 20 تا 30 سالگی، تراکم استخوان به بیشترین حد خود می رسد. اما با افزایش سن، به تدریج سرعت بازسازی کاهش یافته و احتمال ابتلا به پوکی در فرد افزایش می یابد.

احتمال ابتلا به پوکی استخوان در سنین پیری، بستگی به میزان تراکم استخوان در جوانی دارد. هر چه در سنین پایین تر، تراکم استخوان ها بیشتر باشد و فرد به سلامت آنها توجه بیشتری نشان دهد، به همان میزان، احتمال ابتلا به پوکی استخوان در سنین بالا کاهش می یابد. پس می توان گفت که علت اصلی ابتلا به پوکی استخوان در میان سالمندان عدم توجه به فرآیند بازسازی بافت استخوان در جوانی بوده است.

عوامل متعددی در ابتلا به این عارضه دخیل هستند که برخی از آنها قابل کنترل بوده و برخی از مدیریت فرد خارج است. گاهی اوقات فرد چند عامل خطر را با هم دارد و گاهی نیز مبتلایان به پوکی استخوان ، هیچ کدام از عوامل خطر را تجربه نکرده اند.

داشتن جنسیت زن، داشتن سابقه خانوادگی، داشتن استخوان بندی ضعیف و باریک و کاهش سطح استروژن در بدن جز عواملی است که خود فرد در بروز آنها هیچ نقشی ندارد. اما سیگار کشیدن، اعتیاد به الکل ، بی اشتهایی، کاهش مصرف ویتامین D و کلسیم در رژیم غذایی، استفاده طولانی مدت از یک سری داروهای خاص مثل داروهای ضد افسردگی و نداشتن ورزش و فعالیت بدنی از مواردی هستند که مستقیما به خود فرد مرتبط شده و در اثر سهل انگاری یا بی توجهی خود بیمار ایجاد می شوند.

روش های درمان پوکی استخوان

معمولا پزشک برای تشخیص بیماری از اسکن DEXA استفاده می کند که در واقع بافت استخوان و میزان تراکم آن را نمایش می دهد. یک سری عوامل در انتخاب روش درمان مناسب دخیل هستند، عواملی مثل سن، جنسیت و سابقه جراحات قبلی. اصولا هدف پزشک، درمان قطعی پوکی استخوان نیست، زیرا بافتی که در اثر گذشت سال ها تراکم آن کاهش یافته، دیگر چندان قابل تغییر نیست. تنها میتوان از بروز مشکلات و آسیب های بعدی جلوگیری نمود.

از جمله داروهایی که پزشک برای این دسته از بیماران تجویز می کند:

داروهای دسته Bisphosphonates

دارویی است که شامل آلندرونیت، ایباندرونیت و زولندرونیک اسید می باشد که یا به صورت قرص و یا به صورت تزریقی تجویز می شود. البته داروهای مرتبط با پوکی استخوان ، شرایط خاصی دارند. برای مثال باید آنها را با معده خالی خورد و تا 30 دقیقه پس از مصرف، حرکت بدنی سختی نداشته باشید. در جریان مصرف این دارو، باید حتما منابع کلسیم و ویتامین D را در رژیم غذایی خود جای داده و در وعده های مختلف غذایی از آن ها استفاده کنید.

داروهای دسته SERM

 داروهایی هستند که با تحریک هورمون استروژن، به افزایش تراکم استخوان کمک می کنند. رالوکسیفن تنها نمونه این داروست که برای مصرف روزانه تجویز می شود. البته عوارض جانبی مصرف آن بیش از داروهای دیگر است، عوارضی مثل گرفتگی عضلات پا، گر گرفتگی و افزایش خطر احتمال لخته شدن خون.

درمان از طریق تنظیم هورمون پاراتیروئید

پاراتیروئید هورمونی طبیعی در بدن است که فرآیند جذب کلسیم در استخوان را تسریع می کند. در سالمندان، معمولا ترشح این هورمون کاهش می یابد. در نتیجه پزشک به روش تزریقی، این هورمون را وارد بدن می کند تا با تامین کلسیم مورد نیاز، تراکم استخوان با اختلال مواجه نشود. تاثیر گذاری این دارو به نسبت از روش های دیگر، بیشتر است.

مکمل های کلسیم و ویتامین دی

 در صورتی که املاحی مثل کلسیم و ویتامین دی که مسئول حفظ استحکام استخوان ها در بدن هستد به خوبی تامین شود، خطر ابتلا به پوکی استخوان کاهش می یابد. مصرف مکمل های ویتامین دی و کلسیم و قرار دادن منابع طبیعی آنها در رژیم غذایی، از جمله روش های درمانی است که تقریبا برای همه مبتلایان به پوکی استخوان در نظر گرفته می شود. لبنیات از جمله مهم ترین منبع دریافت کلسیم و ویتامین D است. در هر حال، به گفته کارشناسان مجله ماه از آن جایی که پوکی استخوان درمان قطعی ندارد، بهتر است بیشتر به بخش پیشگیری توجه داشته و با افزایش مقدار تراکم استخوان ها در سنین پایین تر، از ابتلا به این بیماری جلوگیری نمود. در ادامه به پیشنهاد ما روش های جایگزین برای درمان پوکی استخوان را مطالعه نمایید.