دیابت نوع یک
دیابت نوع یک که به دیابت وابسته به انسولین نیز معروف است، در شرایطی اتفاق می افتد که پانکراس در بدن انسولین تولید نکند. انسولین هورمونی است که موجب ورود قند به سلول های خونی شده و از آن به عنوان منبع تامین انرژی استفاده می شود. در صورتی که انسولین تولید نشود، قند ورودی به بدن در قسمتی جمع شده و تجمع آن باعث بیماری قند خون می شود. عوامل ژنتیکی یا وجود برخی ویروس ها، موجب بروز دیابت نوع یک می شود. در بخش سلامت مجله ماه، بیشتر به علائم و راه های پیشگیری از بیماری دیابت خواهیم پرداخت.
نشانه های دیابت نوع یک
همان گونه که اشاره شد بیماری دیابت نوع یک به دیابت وابسته به انسولین نیز معروف است. در واقع فرد دیابتی به دلیل کمبود انسولین در بدن، می بایست آن را تزریق کند. این بیماری اغلب در نوجوانی و اوایل جوانی آغاز شده و تا بزرگسالی ادامه می یابد. علی رغم مطالعات زیادی که در مورد این نوع دیابت صورت گرفته، هنوز محققان نتوانسته اند راه درمان قطعی برای آن بیابند. تنها مراقبت هایی که لازم است فرد دیابتی انجام دهد، کنترل میزان قند ورودی به بدن و تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی است. استفاده از میوه های مختلف در رژیم غذاییتان می تواند تاثیر بسزایی داشته باشد. از جمله نشانه های دیابت نوع یک که با مشاهده هر کدام از این علائم به صورت ناگهانی می بایست برای چک کردن وضعیت قند خون اقدام کرد عبارتند از
- عطش
- تکرر ادرار
- شب ادراری ناگهانی در کودکانی که پیش از این سابقه شب ادراری نداشته اند.
- احساس گرسنگی دائمی
- کاهش وزن غیر عادی
- تغییر خلق و خو به دلایل نامشخص
- احساس ضعف
- تاری دید
تفاوت گلیکوژن و گلوکز
گلوکز یا همان قند در واقع سوخت بدن است. به عبارتی اندام های بدن برای تامین انرژی لازم جهت انجام فعالیت های خود به قند نیاز دارند. گلوکز یا از طریق غذایی که مصرف می کنیم تامین می شود یا از طریق کبد. قند موجود در غذا ها، گلوکز و قند ذخیره شده در کبد، گلیکوژن نام دارد. در مواقعی که شما از مواد قندی یا نشاسته ای تغذیه می کنید، گلوکز با کمک انسولین وارد خون شده و سوخت بدن تامین می شود. اما در صورتی که چندین ساعت غذا نخورید، گلیوکوژن ذخیره شده در کبد، سوخت مورد نیاز بدن شما را فراهم می کند.
در بیماران دیابتی، به دلیل عدم ترشح انسولین، هم قند مصرفی و هم قند ذخیره شده در کبد، انباشته شده و چون وارد جریان خون نمی شود، علاوه بر بالا بردن سطح قند در خون، موجب بروز مشکلات دیگر نیز می شود. قلب، عروق خونی، سیستم عصبی، چشم، کلیه و کبد از اندام هایی هستند که دیابت نوع یک می تواند آن را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
عوارض دیابت
- بیماری های قلبی عروقی: کمبود انسولین و تجمع قند در بدن موجب بروز انواع مشکلات قلبی مثل گرفتگی، سکته، گشاد شدن عروق کرونری و بیماری فشار خون شود. بنابراین بیماران دیابتی برای کاهش آسیب ها باید به بیماری های قلبی و راه های پیشگیری از آن آشنایی داشته باشند.
- آسیب های مغزی: کمبود قند در سیستم گردش خون موجب آسیب به دیواره رگ هایی می شود که تغذیه سیستم عصبی را بر عهده دارند. این آسیب در اعصاب پا بیش از قسمت های دیگر بدن تاثیر دارد و موجب بی حسی، سوزش و درد می شود. این درد معمولا از انگشتان شروع شده و به تدریج به قسمت های دیگر پا می رسد. کنترل میزان قند خون می تواند این درد را کاهش دهد.
- آسیب های کلیوی: کلیه ها حاوی میلیون ها سلول خونی هستند که به کمک این ها سموم و مواد زائد از بدن دفع می شود. در صورتی که سطح قند خون، عروق بدن را تحت تاثیر قرار دهد، کلیه ها نیز نمی توانند عملکرد خوبی ارائه دهند، پس از کار افتاده و ممکن است فرد نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه شود.
- آسیب به چشم: آسیب به عروق و رگ های خونی، رگ های چشم را نیز در برگرفته و موجب تاری دید یا در برخی موارد کوری فرد نیز شود.
- آسیب به پا: در صورتی که سطح قند خون به سیستم عصبی آسیب برساند، پا نیز تحت تاثیر قرار گرفته و به دلیل ایجاد عفونت های شدید، فرد مجبور به قطع پا می شود.
- آسیب های پوستی: در صورتی که دیابت کلیه را مختل کند، به دلیل تجمع مواد زائد در بدن، شیوع میکروب ها بیشتر شده و بیماری های پوستی خود را نشان می دهند.
علت کاهش تولید انسولین
دلیل اصلی بروز اختلال در پانکراس و کاهش تولید انسولین هنوز کاملا مشخص نشده است. در واقع سیستم ایمنی بدن که وظیفه اصلی آن حمله به عوامل ناشناخته و بیماری زاست، در برخی موارد و به دلایلی نامشخص دچار اختلال شده و به سلول های بدن حمله کرده و آن ها را مختل می کند. از این رو نقش انسولین در سیستم ایمنی بدن می تواند بسیار مهم باشد.
در افراد مبتلا به بیماری دیابت، سیستم ایمنی در پانکراس وضعیتی ایجاد می کند که در نتیجه آن، تولید انسولین متوقف شده و هورمونی برای ورود قند به سلول ها وجود ندارد. عوامل ژنتیکی، وجود برخی ویروس ها یا عوامل محیطی از دیگر دلایل ابتلا به دیابت نوع یک می باشد. وجود انسولین در بدن بسیار ضروری است. زیرا ترشح آن موجب می شود تا دیواره سلول ها برای ورود قند به جریان خون باز شده و از این طریق از تجمع قند در بدن و بالا آمدن سطح آن جلوگیری شود.
پیشگیری از دیابت نوع یک
در مورد پیشگیری این بیماری نیز هنوز محققان به نتایج دقیقی دست نیافته اند. اما از آن جایی که سیستم ایمنی، ترشح انسولین را با اشکال مواجه کرده و مشکل از عدم ترشح انسولین آغاز می شود، مراقبت از سیستم ایمنی بهترین راه پیشگیری است، هر چند که دلیل اصلی بروز اختلال در آن هم هنوز کاملا شناخته نشده است.
خوراکی های مفید و مضر برای دیابتی ها
اگر شما جزو افراد مبتلا به دیابت نوع یک هستید، می بایست این نکات تغذیه ای را رعایت کنید:
- خوردن گوشت قرمز با چربی بالا، همچنین لبنیات پر چرب باعث می شود مبتلایان به دیابت نوع یک سریع تر به آسیب های قلبی مبتلا شوند.
- مصرف فیبر سطح قند خون را کنترل می کند. غلات کامل، سبزیجات و میوه ها از بهترین منابع فیبری هستند. متوسط مصرف فیبر، 25 تا 30 گرم در روز است.
- کربوهیدرات ها یکی از منابع قندی هستند که سطح قند در خون را بالا می برند. مصرف کربوهیدرات ها می بایست همیشه تحت کنترل قرار گیرد تا از بروز آسیب های حاصل از بالا رفتن قند خون جلوگیری شود. برای این کار بهتر است با پزشک خود مشورت نمایید.
- بر اساس لیستی که سازمان سلامت آمریکا حبوبات، سبزیجات با برگ سبز، مرکبات، سیب زمینی، گوجه، توت، ماهی، غلات، مغز ها و لبنیات کم چرب بهترین برنامه غذایی برای دیابتی ها، به ویژه دیابت نوع یک است.
این تصور اشتباه است
برخی افراد تصور می کنند که یک خوراکی فقط صرف داشتن طعم شیرین به منزله داشتن قند است. اما برخی مواد حتی با وجود اینکه شیرین نیستند دارای قند و کربوهیدرات فراوان می باشند، مثل پاستا یا ماکارونی. پس اگر قرار است یک رژیم با کربوهیدرات کم داشته باشید، حتما در مورد مواد مصرفی تحقیق کنید تا میزان قند و نشاسته موجود در آن را بدانید. برای یک رژیم غذایی مناسب می توانید بهترین رژیم های غذایی 2018 را در مجله اینترنتی ماه مشاهده نمایید.