بیماری قند خون
بیماری قند خون یا دیابت به گروهی از بیماری ها اطلاق می شود که در اثر تغییر در سطح قند موجود در بدن بروز پیدا می کند. قند یا کلوگز، یکی از مواد حیاتی مورد نیاز بدن است که در حقیقت، سوخت و ساز در بدن و کسب انرژی جهت فعالیت و رشد ماهیچه ها و عضلات، به وجود آن بستگی دارد. بیماری دیابت انواع مختلف و دلایل متعددی دارد، اما در همه گروه ها، سطح قند خون تعیین کننده چگونگی شرایط بیمار خواهد بود. اگر میزان قند موجود در خون تحت کنترل قرار نگیرد، قطعا منجر به بروز بیماری های دیگری می شود که آسیب های چشمی و کلیوی از عمده ترین آنهاست. با مجله سلامت ماه جهت بررسی دیابت یا قند خون، علائم و نشانه های آن و همچنین روش های درمانی همراه باشید.
بیماری قند خون چیست؟
بیماری قند خون یا دیابت به دو دسته اصلی تقسیم می شود، دیابت نوع یک و دیابت نوع دو که هر کدام نشانه ها و علائم ویژه خود را دارند. نوع علائم بستگی به شدت بیماری، وضعیت عمومی فرد، سن و البته نوع قند خون دارد. اما به طور کلی، هنگامی که سطح قند موجود در خون افزایش یابد، فرد دچار این علائم خواهد شد:
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار
- گرسنگی مفرط
- ضعف
- کاهش وزن غیر عادی
- بی حوصلگی
- تاری دید
- عفونت به ویژه عفونت ادراری یا دستگاه تناسلی
دیابت نوع اول ممکن است در هر سنی اتفاق افتد، اما بیشتر کودکان در سنین زیر 15 سال دچار این نوع بیماری قند خون می شوند. دیابت نوع دوم که البته شایع ترین نوع دیابت نیز می باشد بیشتر در بزرگسالان، به خصوص افراد بالای 40 سال دیده می شود.
نقش انسولین در بروز بیماری دیابت یا قند خون
در بروز بیماری دیابت ترشح انسولین نقش بسیار عمده ای دارد. انسولین ماده ای است که از پانکراس ترشح شده و وظیفه انتقال قند مصرفی به سلول ها را دارد. در واقع انسولین کمک می کند تا قند، دیواره سلول ها را شکافته و از این طریق وارد آن شده تا بتواند انرژی مورد نیاز بدن را تامین کند. گاهی اوقات به دلایل نامشخصی، سیستم ایمنی بدن در ترشح این ماده دخالت کرده و مانع از تولید آن می شود. در این حالت قند موجود در بدن، ذخیره شده و توانایی ورود به سلول ها را ندارد. با ایجاد این وضعیت، فرد دچار افزایش سطح قند خون شده و به دلیل کمبود انرژی ماهیچه ها، احساس سستی و ضعف گریبانگیر بیمار می شود.
عواملی که خطر ابتلا به بیماری قند خون را افزایش می دهد
- داشتن سابقه خانوادگی: بیماری قند خون یک بیماری ارثی است و ممکن است بین اعضای این خانواده در گردش باشد.
- عوامل محیطی: وجود برخی ویروس ها و بیماری های ویروسی، می تواند موجب بروز دیابت نوع اول در فرد شود.
- اختلال در سیستم ایمنی: برخی افراد به دلایل نامشخصی در سیستم ایمنی دچار اختلال هستند. به این صورت که سیستم ایمنی، با اعضای بدن به مبارزه پرداخته و قصد از بین بردن آنها را دارد. در این حالت ممکن است عضو هدف، پانکراس باشد و اختلال در عملکرد آن مانع از ترشح انسولین و جذب قند به وسیله سلول ها شود.
- شرایط جغرافیایی: برخی از کشورها مثل فنلاند و سوِئد، به دلیل وضعیت جغرافیایی، آمار دیابت نوع اول در آن بالاست.
- وزن: هر چه وزن فرد در حالت متعادل تری باشد، وضعیت ترشح انسولین در آن مطلوب تر خواهد بود.
- داشتن فعالیت های ورزشی: هر چه بدن فعال تر باشد، علاوه بر کنترل وزن، مصرف کلوگز جهت تامین انرژی سلول ها بیشتر شده، در نتیجه بدن به ترشح انسولین بیشتری نیاز خواهد داشت.
- سن: در مورد دیابت نوع دو که بیشتر در بزرگسالان اتفاق می افتد، افزایش سن، خطر ابتلا را بیشتر می کند.
- پرفشاری خون: بالا سطح فشار خون، یکی از دلایل عمده ابتلا به دیابت نوع دوم است.
روش های درمان قند خون
یکی از ساده ترین و کم هزینه ترین روش ها جهت درمان قند خون، فعالیت بدنی و کنترل وزن است. حفظ سلامت کلی بدن در اغلب موارد با کمک این دو راه کار، امکان پذیر است.
- تغذیه سالم: متخصصان برای بیماران مبتلا به بیماری قند خون رژیم غذایی خاصی را توصیه نمی کنند. تنها توجه به این نکته ضروری است که این بیماران باید میوه ها، سبزیجات و غلات را به میزان زیاد مصرف کرده و تا حد ممکن، چربی و کلسترول به اضافه قند های مصنوعی را کاهش دهند. داشتن چنین برنامه غذایی، برای تمامی اعضای خانواده ضروی است.
- فعالیت بدنی: داشتن فعالیت بدنی، حداقل 30 دقیقه در روز، نیاز همه افراد است و بیماران دیابتی نیز از این قائله مستثنی نیستند. با افزایش فعالیت بدن، قند موجود در خون به مصرف سلول ها رسیده و حساسیت بدن به انسولین کمتر می شود، بدین معنی که بدون نیاز به مقدار قابل توجهی انسولین، قند جهت تامین انرژی، وارد سلول ها می شود.
- مصرف داروهای خوراکی: جهت درمان بیماری قند خون پزشکان داروهای متعددی ممکن است تجویز کنند که هر کدام از آنها، عملکرد خاصی دارد. برای مثال، یک سری داروها کمک می کند تا پانکراس، به درستی وظیفه خود را انجام داده و انسولین مورد نیاز را در فرد مبتلا به دیابت نوع اول، تامین کنند.
- پیوند پانکراس: در مواردی که غده پانکراس نتواند انسولین مورد نیاز را تولید کرده و قند موجود را به سلول ها برساند، پزشکان دست به عمل پیوند زده و با جایگزین کردن آن، فرآیند ترشح انسولین را بهبود می بخشند. اما باید توجه داشت که درصد ریسک این عمل بسیار بالاست، زیرا مشخص نیست که آیا سیستم ایمنی می تواند با عضو جدید، ارتباط دشته باشد یا آن را پس می زند.
سطح قند خون را بطور مداوم چک کنید
همان طور که گفته شد دیابت به دو دسته تقسیم می شود، دیابت نوع اول که وابسته به انسولین است و فرد در فواصل زمانی منظم باید انسولین تزریق کند و در دیابت نوع دوم، سلول ها به انسولین تولید شده واکنشی نشان نمی دهند، در نتیجه قند وارد شده به بدن، وارد جریان خون می شود. در هر دو حالت فرد باید به طور مداوم میزان قند موجود در خون را با دستگاه مخصوص، اندازه گیری کند. اطلاع از میزان قند، علاوه بر کمک به تنظیم رژیم غذایی، پزشک را در ارائه یک روش درمانی مناسب، یاری می کند.
هیپوگلیسمی یا افت سطح قند در بدن
برخلاف قند خون بالا که در آن سطح کلوگز موجود در خون به بالاترین حد می رسد، هیپوگلیسمی به شرایطی اطلاق می شود که در آن فرد دچار افت سطح قند در خون شده و در واقع منبع انرژی در بدن، دچار کمبود می شود. از نشانه های عمده این حالت:
- تپش نامنظم قلب
- رنگ پریدگی
- ضعف
- گرسنگی
- بی حوصلگی
- لرزش دست و پا
- عصبانیت
زمانی که کربوهیدرات مصرف می کنیم، بدن به طور خودکار این مواد را به انواع مختلف قندها تبدیل می کند. کلوگز قندی است که تامین کننده انرژی در بدن می باشد. گروه دیگری از قندها نیز با نام گلیکوژن در کبد ذخیره می شوند.
اگر فرد در شرایطی قرار گیرد که برای مدت چندین ساعت هیچ کربوهیدراتی مصرف نکند، سلول ها با کمبود انرژی مواجه شده و بدن مجبور است گلیکوژن موجود در کبد را با عنوان سوخت به سلول ها بفرستد تا زمانی که دوباره کربوهیدرات وارد چرخه طبیعی بدن شود. در این حالت فرد دچار افت قند شده و علائم گفته شده ظاهر می شود. زمانی که فرد به این حالت دچار شد، مصرف کربوهیدرات ها از اولین موارد توصیه شده می باشد. البته کربوهیدراتی که سریعا تبدیل به قند می شود. برای آشنایی بیشتر با روش های جلوگیری از بیماری قند خون با مجله اینترنتی ماه همراه باشید.