پرکاری تیروئید

فعالیت بیش از حد غده تیروئید در بدن و تولید مقدار زیادی تیروکسین، با عنوان پرکاری تیروئید شناخته می شود. بر اساس تحقیقات کارشناسان مجله سلامت ماه این اختلال، میزان سوخت و ساز بدن را تحت تاثیر قرار داده و موجب کاهش وزن غیر عادی و هم چنین افزایش ضربان قلب خواهد شد. پرکاری تیرویید علائم متعددی دارد که بسته به نوع آن ها، روش درمان آن نیز متفاوت خواهد بود. برای مثال اگر بیماری خاصی زمینه ساز بروز این اختلال شده باشد، کنترل آن قطعا به مدیریت بهتر بیماری های غده تیروئید نیز کمک می کند. از آن جایی که پرکاری تیروئید موارد عمده ای در بدن را تحت تاثیر قرار داده و زمینه ساز بروز اختلالات متعددی می شود، به معرفی آنها می پردازیم.

پرکاری تیروئید چیست

تیروئید، غده ای است پروانه ای شکل که دقیقا در قسمت جلویی گردن قرار گرفته و ترشح کننده هورمون هایی مثل T4، T3 و تیروکسین است که همه آن ها بر روی هم در تنظیم و انتقال انرژی از سیستم گوارش به سلول ها دخیل هستند. در واقع به طور واضح و مشخص، تیروئید و هورمون های ترشح شده از آن، کنترل کننده میزان متابولیسم در بدن هستند. هر زمان که میزان فعالیت این غده زیاد باشد و بیشتر از نیاز بدن، تیروکسین، T4 و T3 ترشح کند، دچار پرکاری تیروئید شده و این نوعی اختلال به شمار می آید.

از نظر متخصصان، افرادی که دارای سابقه خانوادگی به ویژه در مورد بیماری گواتر هستند، زنان و افرادی که دارای بیماری های زمینه ای مثل دیابت نوع یک ، بیماری کم خونی یا آنمی و اختلال در ترشح غدد فوق کلیوی می باشند، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به پرکاری تیروئید قرار دارند، هرچند که این اختلال ممکن است در هر فرد در هر سنی اتفاق افتد. پرکاری تیرویید علائم و نشانه های متعددی دارد که در زیر به آنها می پردازیم.

علائم پرکاری تیروئید

در بسیاری از موارد، پرکاری تیروئید علائمی شبیه به اختلالات دیگر در بدن دارد، به خصوص اختلالات مرتبط با سوخت و ساز و متابولیسم بدن. به همین دلیل ممکن است پزشک را جهت تشخیص بهتر و دقیق تر دچار مشکل نماید. از جمله مشخص ترین علائم پرکاری تیروئید که متخصصان طی سال ها تحقیق و بررسی آن را شناسایی کرده اند، شامل:

کاهش وزن غیرعادی و ناخواسته، آن هم در زمانی که اشتهای فرد برای غذا خوردن تغییری نکرده و حتی زیادتر شده، افزایش ضربان قلب ( حدود 100 ضربان در دقیقه )، بی نظمی در ضربان قلب، تپش قلب، افزایش اشتها، بی قراری و خشونت، لرزش خفیف در انگشتان دست، تعریق زیاد، بی نظمی در عادت ماهیانه، افزایش حساسیت به گرما، اختلال در دفع مدفوع، ضعف عضلانی، بی خوابی، نازک شدن پوست و ریزش مو و کم پشت شدن آن.

به عقیده متخصصان، پرکاری تیروئید اگر در سنین بالا رخ دهد ممکن است به جز اختلال در ضربان قلب، علامت دیگری نداشته باشد. بهتر است در صورت مشاهده چند نمونه از این علائم به صورت هم زمان، حتما پزشک را در جریان قرار دهید تا موضوع را بررسی کند.

علل پرکاری تیروئید

علل متعددی وجود دارد که می تواند بر فعالیت غده تیروئید اثر گذاشته و موجب پرکاری آن شود. از آن جایی که این غده وظایف مهمی در بدن و نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی دارد، حساسیت آن بیشتر بوده و قطعا به راحتی ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. تنظیم ضربان قلب، تبدیل قند و چربی به منابع انرژی و به مصرف رساندن آن برای سلول ها، تنظیم دمای بدن و مدیریت میزان تولید پروتئین در بدن از جمله اصلی ترین وظایف غده تیروئید در بدن است. به علاوه هورمون دیگری با نام کالبستونین از تیروئید ترشح می شود که مقدار کلسیم موجود در بدن را کنترل می نماید. در حالت عادی، مقدار ترشح تمامی هورمون ها در تیروئید، متناسب و به اندازه است، اما یک سری شرایط، این میزان تولید را تحت تاثیر قرار خواهد داد، مواردی مثل:

بیماری های خودایمنی

گواتر بیرون زده، نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن پادتن های تولید شده توسط سیستم ایمنی، فعالیت غده تیروئید در تولید T4 را تحریک کرده و موجب افزایش ترشح این هورمون می شود که به گفته محققان، شایع ترین علت ابتلا به پرکاری تیروئید است.

فعالیت بیش از حد در غده تیروئید

در نقشه آناتومی بدن انسان، تیروئید به شکل غده ای پروانه ای شکل نشان داده شده که ساختاری یک پارچه دارد. اما در حقیقت، این ساختار، از چند غده کوچک تر نیز تشکیل شده که از نظر فیزیکی، از تیروئید و بدنه اصلی آن جدا شده و فقط نقطه اتصال کوچکی دارند، اما از نظر عملکردی، با یک دیگر در ارتباط هستند. زمانی که قسمت مرکزی تیروئید، مقداری هورمون ترشح کرده و غده های اطراف آن نیز به ترشح این هورمون ها بیش از حد نیاز بپردازند، قطعا میزان تولید از نیاز بدن بیشتر شده، در نتیجه پرکاری تیروئید اتفاق می افتد.

ورم غده تیروئید

گاهی اوقات غده تیروئید در اثر بارداری، اختلال در سیستم ایمنی و عملکرد آن یا به هر دلیل دیگری، ملتهب شده و ورم می کند. در چنین شرایطی، مقدار تولید هورمون های تیروئیدی افزایش یافته و جریان خون با حجم زیادی از این هورمون ها مواجه می شود. در اغلب موارد ورم غده تیروئید بدون درد است، اما گاهی نیز ممکن است فرد درد شدیدی در این ناحیه احساس کند.

روش های تشخیص پرکاری تیروئید

در صورتی که پس از مشاهده علائم، نسبت به بیماری خود مشکوک شده و به پزشک مراجعه کردید، پزشک ابتدا به معاینه فیزیکی گلو و محل قرارگیری تیروئید پرداخته و از شما درمورد سابقه بیماری سوالاتی می پرسد. این اولین قدم در تشخیص پرکاری تیروئید است. اگر کاهش وزن ناگهانی، اختلال در ضربان قلب، بیماری فشار خون بالا و ورم غده تیروئید دارید. حتما آن را با پزشک در میان بگذارید. از دیگر روش هایی که پزشک برای تشخیص دقیق تر این بیماری استفاده می کند، شامل:

تست کلسترول

تاثیر کلسترول بر هورمون های بدن از این بابت حائز اهمیت است که در مواردی، پایین بودن سطح آن بیش از حد طبیعی، نشان دهنده بالا بودن مقدار سوخت و ساز بدن است، بدین معنی که مقدار زیادی چربی به مصرف سلول ها رسیده و این مسئله می تواند ناشی از ترشح زیاد هورمون های تیروئید باشد.

اندازه گیری T4 و T3

با یک آزمایش خون ساده می توان مقدار هورمون های T4 و T3 موجود در خون را اندازه گیری کرد تا مشخص شود آیا غلظت آن ها طبیعی است یا خیر. تست دیگری نیز در این مورد انجام می شود که به تست TSH معروف است. در این تست، غده تیروئید توسط دارویی خاص تحریک شده تا به ترشح هورمون بپردازد، سپس مقدار TSH را اندازه گیری می کنند. پایین بودن میزان این ماده، نشان دهنده عادی بودن عملکرد تیروئید است.

تشخیص پر کاری تیروئید با عکس برداری

در مواردی، پزشک برای تشخیص هر چه بهتر پرکاری تیروئید ، نیاز به اندازه گیری سایز و حال فیزیکی غده دارد که این کار از طریق تهیه عکس، امکان پذیر است. عکس های رادیولوژی، سی تی اسکن و ام آر آی از جمله متداول ترین روش های عکس برداری هستند.

روش های درمان پرکاری تیروئید

اگرچه این اختلال، شرایطی جدی است که می تواند بر عملکرد بخش های مختلف بدن اثر گذاشته و فعالیت آن ها را مختل کند، اما خوشبختانه قابل درمان است و به راحتی می توان علائم آن را کنترل نمود. در اولین مرحله درمان برای کنترل ضربان قلب، داروهایی مثل پروپرانول و آتنوفل و هم چنین متوپرومل تجویز می شود. این داروها اگرچه تاثیری بر ترشح هورمون ها از تیروئید ندارند، اما در کاهش علائم و کنترل فعالیت قلب، اثرگذار خواهند بود.

داروهای ضد تیروئید: به طور کلی، 2 نوع دارو برای کاهش میزان فعالیت تیروئید و درمان پرکاری تیروئید وجود دارد، متیمازول و داروی موسوم به PTU. البته نباید فراموش کرد که مصرف زیاد و طولانی مدت این دارو، تولید گلبول های سفید خون را کاهش داده و موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن و عملکرد آن می شود. پس باید آن را تحت نظر پزشک و طبق دستور مصرف کرد.

یون درمانی: یون درمانی روش بسیار پیشرفته است  که در اغلب موارد تنها با یک بار انجام آن، پرکاری تیروئید به طور کامل برطرف می شود. در این روش، نوعی ماده شیمیایی مبتنی بر ترکیب ید به صورت خوراکی به فرد داده شده و یک سری مراقبت های ویژه نیز باید انجام گیرد.

درمان پر کاری تیروئید با جراحی: در صورتی که با استفاده از دارو و یون درمانی، فعالیت بیش از حد غده تیروئید درمان نشود، روش آخر، یعنی جراحی پیشنهاد می شود. البته جراحی بیشتر در افرادی انجام می شود که بزرگ شدن غده تیروئید موجب اختلال در بلعیدن غذا، تنگی نفس و گرفتگی صدا در آن ها شده و یا زنان بارداری که امکان استفاده از داروهای مختلف ندارند.

درمان های خانگی پرکاری تیروئید

متاسفانه بیماری پرکاری تیروئید ، غیر قابل پیشگیری است، زیرا درصد قابل توجهی از موارد ابتلا به آن، به دلیل دارا بودن یک سری عوامل ژنتیکی و وراثتی است. اما با روش های ساده خانگی نیز می توان علائم آن را تا حد زیادی کاهش داد:

دم کرده بادرنجبویه: بادرنجبویه حاوی انواع آنتی اکسیدان هایی است که مصرف منظم آن، فعالیت زیاد غده تیروئید را کنترل کرده و سطح TSH را کاهش میدهد. به گفته کارشناسان، این گیاه میزان تحریک پادتن ها در بدن را مدیریت کرده و از این طریق به متعادل شدن فعالیت غده تیروئید کمک می کند.

بروکلی: اگر درگیر پرکاری تیروئید هستید، بروکلی را در رژیم غدایی خود جای داده و به مصرف آن اهمیت دهید. بروکلی سرشار از ویتامین ها و آنتی اکسیدان هایی است که مصرف آن ها به تعادل ترشح هورمون ها در تیروئید کمک می کند.

اسیدهای چرب امگا3: این اسیدهای چرب جزء چربی های مفید محسوب شده و واکنش سلول ها در برابر ترشح نیروکسین را کنترل می کند. از طرفی، مصرف غذاهای حاوی امگا 3 به تقویت سیستم ایمنی نیز کمک خواهد کرد.اغلب ما پرکاری تیروئید را با کاهش وزن ناگهانی می شناسیم، اما باید بدانید که این عارضه، علل متعدد دیگری نیز دارد که بسته به این علل و علائم مرتبط با آنها، روش های درمان نیز متفاوت خواهد بود. در مجله سلامت ماه در مورد بیماری های مرتبط با تیروئید بیشتر بخوانید.