زندگی در مریخ
احتمال وجود حیات در مریخ، یکی از عناوین مهم و مورد توجه دانشمندان نجوم در سال های اخیر بوده است. به ایده ی مجله اینترنتی ماه شاید دلیل عمده توجه آنها به این پرسش که آیا زندگی در مریخ وجود دارد؟ شباهت های آن با زمین است.
آیا زندگی بر روی مریخ وجود دارد؟
تا به امروز هیچ نشانه قابل توجهی مبنی برحیات در مریخ، نه در گذشته و نه زمان حال به دست نیامده است. با این وجود از مجموع شواهد چنین بر می آید که در عهد کهن، در سطح مریخ آب وجود داشته و محل زندگی ریز جانداران بوده است. البته وجود چنین شرایطی برای سکونت، دلیل بر آن نیست که اکنون هم در آنجا سکنه ای باشد. تحقیقات نجومی در این مورد از قرن 19 آغاز شد و تا امروز ادامه داشته است. در حالی که مطالعات اولیه بر پدیده شناسی و براساس تصورات محققان استوار بود، امروزه تحقیقات در این زمینه بر جست و جوی آب، مواد شیمیایی موجود در سطح خاک و صخره ها و گازهای موجود در جو متمرکز شده است.
اکتشافات و شواهد زندگی در مریخ
زمانی که صحبت از زندگی در جایی فراتر از زمین به میان می آید، مکان های زیادی در اطراف کره زمین برای جلب نظر ما وجود ندارد. یکی از این معدود مکان ها، مریخ است که قرن ها مورد توجه مردم بوده و تصور میکردند که آنجا سرزمین دیگری برای وجوداتی همچون انسان است. در طول 50 سال اخیر، مأموریت های زیادی در سطح سیاره سرخ انجام گرفته تا مشخص شود آیا احتمال وجود حیات در این سیاره صحیح است یا خیر. اما به راستی زندگی در سطح مریخ چگونه است؟
زندگی در مریخ، یک محیط قابل سکونت
از زمانی که محققان نجوم کار خود را آغاز کردند، نکته کلیدی و مهم برای آنها وجود آب در مریخ بوده است. از آنجایی که وجود آب برای حیات هر موجودی در هر کجای کهکشان، ضروری است، پس وجود آب در سیاره سرخ، احتمال وجود حیات را قوت میبخشد. اما مشکلی وجود دارد که این سیاره در زمان حال، خشک و بی حاصل است و بیشتر حجم آب موجود، در طاق های قطبی یخی محصور شده اند. تابش نور خورشید نیز خشکی را دوچندان کرده و موجب تشدید مشکلات محیطی شده است.
آب در مریخ
اولین نشانه های وجود آب در سطح مریخ، در سال 2000 به دست آمد. زمانی که تصاویر گرفته شده توسط ماهواره های ناسا، نشان دهنده ی مسیرهایی بود که در اثر جریان آب به وجود آمده بود. اما سیاره مریخ همیشه یک مکان بی حاصل و متروک نبوده است.از نطر محققان، در گذشته، آب به شکل رودخانه و دریاچه در جریان بوده است و در برخی مناطق نیز اقیانوس ها سطح آن را پوشش میدادند. با گذشت زمان، آب موجود از بین رفته، ولی از شواهد چنین بر می آید که در زمان حال، وجود آب موجب حیات گیاهان در سطح مریخ است.
براساس حدسیات محققان، در مقایسه با اقیانوس اطلس که 17 درصد از سطح زمین را فراگرفته است، اقیانوس موجود در مریخ، 19 درصد از سطح این سیاره را شامل می شده. به گفته Michael Mumma، یکی از محققان Goddard، با این میزان آب از دست رفته، مشخص میشود که برای مدت های طولانی، حیات گیاهان در این سیاره ادامه داشته است. این امکان وجود دارد که در زمان حال نیز، هم در سطح مریخ و هم در مناطق زیرین آن، آب وجود داشته باشد. امروزه بحث محققان بر سر این مورد است که آیا مواد به جا مانده در سطح سیارهRSL ناشی از حرکت آب است یا حرکت شن ها.
Colin Dundas یکی از محققان مرکز علوم نجومی آریزونا در این باره میگوید: پیش از این تصور میکردیم این مواد به جا مانده در اثر جریان آب است، اما این مواد RSL بیشتر شبیه شن های مناطق خشک است و این نتایج جدید ثابت میکند که امروزه سطح سیاره ی سرخ بسیار خشک و بی حاصل است. از طرف دیگر، این امکان وجود دارد که آب های زیر زمینی برای ادامه ی حیات مناسب باشد. این منابع میتوانند تا حدودی زندگی موجودات سیاره را از تابش نور خورشید، حفظ کنند.
بشقاب پرنده های کوچک!
در طول چهار میلیون سال اخیر، زمین مقصد شماری از اشیای جدا شده از سطح مریخ بوده است. سیاره ما در طول این سال ها، بارها توسط صخره های جدا شده از سطح سیاره سرخ، بمباران شده است. از نظر محققان، از میان 34 سنگ دریافت شده از مریخ، 3 نوع آن حاوی شواهدی است که وجود حیات در این سیاره را ثابت میکند. در سال 1996، یکی از سنگ های کشف شده در منطقه Antarctica مورد بررسی قرار گرفت و سرنخ هایی از حل معادلات دانشمندان را در اختیار آنها قرار داد.
این سنگ که با نام ALH84001 معروف است، در بردارنده ساختاری شبیه به فسیل موجودات باکتری مانند بود. مطالعات و آزمایشات بعدی بر روی این سنگ، وجود مواد اورگانیک را در آن ثابت کرد. بحث و بررسی بر سر اینکه آیا این مواد در اثر فرآیندهای زیستی به وجود آمده یا خیر تا سال 2012 ادامه داشت. در این زمان بود که مشخص شد که این ترکیبات حیاتی در سیاره مریخ و بدون وجود هیچ گونه نشاته های حیاتی به وجود آمده است.
به گفته Andrew Steele ظاهرا مواد کربنی اورگانیک، مدت ها در این سیاره وجود داشته است. با این حال، مولکول های اورگانیک در اثر فرآیندهای زیستی شکل نگرفته اند، بلکه شرایط آتشفشانی موجب شکل گیری آنها شده است. Steele در ادامه بیان میکند که: اکنون اطمینان داریم که در مریخ مواد شیمیایی اورگانیک وجود دارد. در سطح زمین، وجود این مواد شیمیایی منجر به حیات شده است. بنابراین، کارکرد این مواد در سیاره سرخ چیست؟
جست و جوی حیات در مریخ
زمانی که ناسا اولین فرستنده ی فضایی خود را به سطح مریخ فرستاد، یکی از مأموریت های این فرستنده جست و جوی حیات در سطح سیاره سرخ بود. اگر چه نتایج فرستنده Viking قاطعانه و قابل استناد نبود، اما راه را برای طرح مسایل بعدی و پیگیری آنها هموار کرد. جست و جو در سطح مریخ برای تحقیق در مورد این سیاره ، بیش از 2 دهه ادامه داشت. زمانی که اطلاعات کافی در مورد این سیاره به دست آمد، محققان بیشتر در تلاش بودند تا محیط های قابل سکونت در آنجا را پیدا کنند و به شکل خاص در جست و جوی آب بودند. مأموریت بعدی فضانوردان در سفر به مریخ، آوردن تکه هایی از سنگ های صخره ها برای انجام آزمایشات و تحقیقات بود.
اما تحقیقات بیشتر در مورد شناخت سیاره سرخ این نگرانی را در بر دارد که رفت و آمد انسانها از زمین و انجام مطالعات در این سیاره، موجب به خطر افتادن منابع و محیط آنجا شود. آیا اگر حیاتی در سطح مریخ یافت شود، ارتباطی با موجودات زمین دارد؟ این موضوع را در مجله اینترنتی ماه خواهید خواند؛ با ما همراه باشید.