کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغزی

پیش از این تلاش پزشکان در درمان بیماری های عصبی و مشکلات ناشی از آسیب اعصاب، فقط پیشگیری از مشکلات ثانویه و از بین بردن علائم بود. اما امروزه محققان توانسته اند با کمک سلول های بنیادی و به کار گیری آن ها، متد هایی ایجاد کنند که به واسطه آن ها، نه تنها از پیشروی بیماری در فرد جلوگیری می شود، بلکه سلول های مغزی آسیب دیده نیز قابل درمان هستند. این سلول ها در درمان بسیاری بیماری های دیگر مانند آلزایمر نیز کاربرد دارند. مجله ماه قصد دارد کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغزی را برای شما بیان کند.

در واقع با تکثیر سلول های بنیادی می توان سول های جدید را جایگزین نمونه های آسیب دیده کرد. جایگزینی سلول های بنیادین در مغز به جای سلول های آسیب دیده، از اولین موضوعاتی است که محققان در پی اثبات آن بودند و نهایتا به نتایج مثبتی در این زمینه دست یافتند.

بررسی کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغزی

چند دهه پیش، محققان بر این باور بودند که نورون ها یا همان سلول های مغزی و نخاع، قابل تکثیر نیستند. به عقیده آن ها از بین رفتن سلول های مغزی هیچ راه بازگشتی نداشت، به همین دلیل همواره در پی آن بودند تا روش هایی ابداع کنند که با واسطه آن بتوان در خلال بیماری های عصبی از نابودی این سلول ها پیشگیری کرد. اما این عقیده، بعد ها توسط گروه دیگری از محققان رد شد. آن ها دریافتند که سلول های مغزی در بزرگسالان، تحت شرایط خاصی ممکن است دوباره بازسازی شوند.

در همین زمان نیز سلول های بنیادی به تازگی کشف شده بودند. با کشف سلول های بنیادی، پزشکان به این نتیجه رسیدند که یکی از کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغزی می باشد. از نظر آن ها، اگر چه این جایگزین سازی ممکن است در همه قسمت های مغز امکان پذیر نباشد، اما به هر حال در اغلب موارد می توان از آن بهره برد.

با کشف این مسئله، محققان امیدوار شدند تا بتوانند از این روش ها برای درمان آسیب های وارد شده به مغز در بیمارانی مثل بیماران مبتلا به پارکینسون استفاده کنند. علاوه بر این، آسیب های مغزی که در اثر تروما یا سکته مغزی ایجاد می شوند نیز با کمک این روش جدید، قابل جبران است.

محققان چگونه از سلول های بنیادی در درمان استفاده می کنند

محققان برای به کارگیری سلول های بنیادی، دو روش را به کار می گیرند. روش اول به این صورت است که سلول بنیادی را از بدن دریافت کرده و در محیط آزمایشگاهی اقدام به تکثیر آن می کنند. سپس سلول های ایجاد شده را در بدن فرد قرار می دهند. در روش دوم، هورمون های رشد و بهبود را یافته و با تحریک سلول های بنیادی، تلاش می کنند تا کار تکثیر سلول را در خود بدن انجام دهند.

در حقیقت با اقدامات خاصی، سلول بنیادی را راهنمایی کرده تا نقطه آسیب دیده را پیدا کند و در همان ناحیه کار تقسیم سلولی و جایگزینی بافت را انجام دهد. برای بهبود وضعیت سیستم عصبی، محققان از هر دو روش جهت تکثیر سلول های بنیادی استفاده می کنند تا مشخص شود کدام روش عملکرد بهتری به دنبال خواهد داشت.

بیماری پارکینسون چیست

تلاش برای بازسازی سلول های مغزی در بیماران مبتلا به پارکینسون، یک مثال خوب در زمینه کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغزی است. بیماری پارکینسون جزء بیماری های عصبی است که معمولا در افراد بالای 50 سال رخ می دهد. در این بیماری سیستم عصبی مغز آسیب دیده و از علائم آن، لرزش دست، عدم توانایی در کنترل حرکات بدن و مشکل در راه رفتن است. معمولا پس از مدتی از گذشت بیماری، بخش قابل توجهی از سلول های مغز دچار نابودی خواهد شد. برای درمان این بیماری با کمک سلول های بنیادی، از هر دو روش گفته شده استفاده می شود.

در جریان بیماری پارکینسون، هورمون های ترشح کننده دوپامین، آسیب دیده و از بین می روند. دوپامین ماده اصلی کنترل کننده تعادل در بدن است. با مرگ سلول های مغزی، ترشح دوپامین نیز مختل شده و فرد قادر به کنترل بدن خود نیست و نمی تواند به درستی راه برود. هیچ کس نمی داند که دلیل از بین رفتن این سلول ها در مغز چیست.

درمان بیماری پارکینسون با سلول های بنیادی

پزشکان برای بیماران مبتلا به پارکینسون، دارو هایی تجویز می کنند که ترشح دوپامین در مغز را افزایش دهد. اما متاسفانه این دارو ها اثرات جانبی بسیار مخربی دارد. به همین دلیل، ایده جایگزینی سلول های از بین رفته در اثر کمبود دوپامین، به ذهن محققان رسید. در حقیقت آن ها در پی آن بودند تا سلول های مغزی را با مقادیر مناسب دوپامین تولید کرده و جایگزین سلول های مرده کنند. اما عملی کردن این ایده برخلاف طرح آن، چندان ساده نبود.

اولین بار در دهه 1980میلادی، محققان توانستند قدم هایی در زمینه ایجاد سلول های یادگیری مغز بردارند. محققان مکزیکی و آمریکایی در ابتدا آن عمل جراحی را انجام دادند. اما بعد ها متوجه این مسئله شدند که ممکن است این جایگزینی نتیجه نداشته باشد، در حالی که عمل جراحی جهت انتقال سلول ها به مغز، بسیار خطرناک است. با گذشت زمان، به تدریج محققان توانستند راه های جدیدی برای انتقال سلول های مغزی با کمک سلول های بنیادی کشف کرده و با کمک آن ها به بهبود بیماری هایی مثل پارکینسون کمک کنند.

آیا کاربرد سلول های بنیادی تنها در درمان بیماری های مغزی است

اما باید به این نکته توجه داشت که تنها کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغزی مانند پارکینسون نیست، بلکه در موارد دیگر نیز به کار گرفته می شود. اما دلیل انتخاب این بیماری در ابتدا این بود که جریان بهبود بیماری قدری آسان تر است، یعنی فقط با جایگزینی سلول های مورد نظر و ترشح دوپامین، فرد می تواند بهبودی حاصل کند. اما درمان بیماری هایی مثل آسیب های ستون فقرات با استفاده از سلول های بنیادی، کمی مشکل است و به نظر می رسد دست یابی به آن کمی زمان بر باشد، زیرا فقط شامل سلول ها نیست بلکه قسمت های مختلفی از مغز را درگیر می کند.

مجله اینترنتی ماه بر این باور است که پی بردن به کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغزی تحولی در روند درمان ایجاد کرد. زیرا همان طور که پیش از این بیان کردیم، محققان بر این باور بودند که از بین رفتن سلول های مغزی هیچ راه درمانی ندارد و امکان جایگزینی آن فراهم نیست. با این روش های جدید بیماران دریافتند که راه بهبودی برای سیستم عصبی آن ها وجود دارد، به شرطی که نوع بیماری آن ها، مانند بیماری پارکینسون و آلزایمر، فقط به نابودی سلول ها مربوط باشد، نه بخش های مختلف مغز.