شوک آنافیلاکسی یا حساسیت های آلرژیک
حتما با حساسیت های فصلی یا آلرژی های مربوط به برخی فصول، آشنایی دارید. باید بدانید که حساسیت یا آلرژی فقط مربوط به تغییر فصول نیست و در مواردی ممکن است فرد در مواجه با یک خوراکی خاص یا دارو یا شئ خاص نیز دچار علائم آلرژی شود که البته این مورد در همه افراد یکسان نیست. یعنی با توجه به نوع مواد حساسیت زا، نوع حساسیت و تاثیر آن بر سلامت بدن نیز ممکن است بسیار متفاوت باشد. حساسیت ایجاد شده در اثر مواد حساسیت زای بیرونی با درجه آلرژی و علائم متفاوت را به عنوان شوک آنافیلاکسی می شناسیم. شوک آنافیلاکسی یا شوک آلرژی ، علل مختلفی دارد و نشانه ها و عوارض آن نیز متفاوت است. در مجله سلامت ماه در مورد این موارد، بیشتر بحث خواهیم کرد و روش های کاربردی در مورد پیشگیری از حساسیت های آلرژیک را می آموزیم.
شوک آنافیلاکسی یا حساسیت های آلرژیک
آنافیلاکسی نوعی واکنش جدی و در مواردی تهدید کننده و طبیعی است که در برخی افراد اتفاق می افتد. بیشترین موارد ابتلا به شوک آنافیلاکسی در مواجه با غذاها، نیش حشرات، برخی داروها و در برخورد با لاتکس است. شوک آنافیلاکسی یا حساسیت های آلرژیک به این گونه است که زمان مواجهه با عوامل ایجاد کننده حساسیت، سیستم ایمنی بدن نوعی مواد شیمیایی آزاد می کند که موجب بروز علائم آلرژی می شود. در واقع این علائم فقط در بخش خاصی از بدن به طریقی خاص خود را نشان می دهد مانند زمانی که به دلیل تاثیر باد کولر بر بدن ، دچار عطسه یا آبریزش بینی می شویم.
با این حال، برخی افراد در برابر این اقدام سیستم ایمنی بدن و عملکرد آن ، دچار شوک شده و واکنشی غیر معمول از خود بروز می دهند که معمولا بیش از یک ناحیه از بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. شوک آنافیلاکسی یا حساسیت های آلرژیک از جمله شرایطی است که معمولا نیاز به مراجعه سریع و فوری به پزشک دارد و جزو موارد اورژانسی محسوب می شود. دقت داشته باشید که بعضی افراد در برابر ابتلا به این شوک ، حساس تر هستند، برای مثال افرادی که دچار بیماری آسم هستند یا سابقه خانوادگی ابتلاء به آنافیلاکسی دارند. اما جالب است بدانید در صورتی که فرد قبلا یک بار دچار این شوک شده باشد، امکان ابتلای دوباره به آن زیاد است.
علائم شوک آنافیلاکسی و نشانه های آلرژی
علائم اولیه شوک آنافیلاکسی ممکن است شبیه به یک حساسیت فصلی باشد، یعنی با آبریزش بینی یا عطسه و خارش پوست همراه است. اما معمولا پس از گذشت حدود 30 دقیقه، علائم جدی و شدیدتر، بروز می یابد.
- سرفه های شدید، خس خس سینه، درد و خارش در ناحیه قفسه سینه
- ضعف، بی حالی، خستگی و گیجی
- خارش و تغییر رنگ در پوست
- تنگی نفس یا اختلال در نفس کشیدن به همراه نامنظمی ضربان قلب
- خشکی و خارش لب و زبان
- گلودرد، خارش و سوزش در ناحیه گلو و سخت شدن عبور آب دهان
- اسهال، استفراغ و تهوع
- رنگ پریدگی و ضعف حرکتی
شدت این علائم لحظاتی پیش از شوک، به اوج خود می رسد. مهمتر اینکه از هر 5 نفر، یک نفر ممکن است 12 ساعت پس از شوک اول، دچار شوک ثانویه شود که معمولا شوک آنافیلاکسی دوم بسیار خطرناک تر خواهد بود.
نحوه استفاده از اپی نفرین در شوک آنافیلاکسی
مصرف اپی نفرین از معمول ترین و البته متداول ترین روش ها جهت درمان این شوک است. این دارو به صورت تزریقی، دقیقا در زمان حمله باید مصرف شود. برای افرادی که سابقه ابتلا به شوک آنافیلاکسی دارند، لازم است تا همیشه 1 یا 2 عدد از این دارو را به منظور درمان با خود همراه داشته باشند تا در مواقع لزوم از آن استفاده کنند. تاثیر درمانی این آمپول معمولا به صورت مفصلی است و نیاز به تخصص خاصی ندارد.
داروی اپی نفرین شوک آلرژی فقط تا 1 سال انقضا دارد، پس از 1 سال باید آن را تعویض و نمونه تازه تر را با خود به همراه داشته باشید. اما در مواردی که دچار شوک شده اید و دارو نیز تاریخ مصرف ندارد، تعلل نکرده و همان نمونه موجود را تزریق کنید. پس از اینکه پزشک شما را معاینه کرد، دوبراه یک آمپول دیگر به شما تزریق خواهد کرد.
با فردی که شوک آلرژی و تنگی نفس دارد چه کنیم
اگر فرد در اثر شوک آنافیلاکسی دچار تنگی نفس شده باشد، لوله تنفسی برای وی قرار داده تا تنفس بهتری داشته باشد. در مواردی که دستگاه اکسیژن نیز پاسخگوی اختلال تنفسی در فرد نیست، پزشکان طی یک جراحی کوچک، اقدام به لوله گذاری مستقیم کرده تا تنفس امکان پذیر شود. در صورتی که علائم شوک شدید بود، پزشک آنتی هیستامین تزریق کرده تا فرد زودتر به حالت عادی برگردد. بعد از عادی شدن وضعیت، در صورتی که فرد اطلاعی از عامل شوک نداشته باشد، پزشک به بررسی این قضیه می پردازد.
علت شوک آلرژی یا آنافیلاکسی
شوک آنافیلاکسی یا همان شوک بر اثر حساسیت به یک ماده خاص، معمولا زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن در برابر یک عامل بی خطر مثل یک غذای خاص، واکنش نشان داده و شروع به تولید پادتن می کند. شاید در اولین برخورد با عامل حساسیت زا، این واکنش بروز نکند، اما در موارد بعدی، بدن این عامل را جزو عامل خطرناک و بیماری زا تشخیص داده و با آن مبارزه می کند. در این حالت، وضعیتی خطرناک مثل شوک آنافیلاکسی ایجاد می شود که تنگی نفس نیز از نشانه های عمده این عکس العمل است. شوک و تنگی نفس بر اثر حساسیت در سنین مختلف متفاوت است؛ در کودکان، عامل اصلی معمولا غذاست و در بزرگسالان، دارو.
غذاهایی که باعث شوک آنافیلاکسی در کودکان می شوند
از غذاهایی که در کودکان ایجاد حساسیت می کند، میتوان به بادام، ماهی، شیر، تخم مرغ، سویا و گندم اشاره کرد، ماهی و بادام زمینی در بزرگسالان نیز موجب بروز حساسیت می شود. حساسیت در برخی افراد به قدری شدید است که حتی با استشمام بوی غذایی خاص نیز دچار شوک می شوند. از جمله داروهای ایجاد کننده آنافیلاکسی ، پنی سیلین، داروهای برطرف کننده گرفتگی عضلات، آسپرین، بروفن و دیگر داروهای مسکن و داروهای ضد صرع است. به جز دارو و غذا، موارد دیگری نیز موجب بروز این شوک خواهند شد، مثل گرد و غبار، گرده گیاهان، برخی اجناس مثل لاتکس .
آزمایش پیشگیری از شوک آلرژی و آنافیلاکسی
برای پیشگیری از شوک آنافیلاکسی ، باید در ابتدا محرک شوک را بشناسید. در واقع باید بدانید که چه چیزی موجب بروز شوک آلرژی می شود. اگر پیش از این دچار شوک شده ولی دقیقا نمی دانید که علت اصلی شوک چیست، باید به یک کلینیک رفته و درخواست انجام آزمایش برای شناخت عامل حساسیت داشته باشید. از جمله آزمایشاتی که در این زمینه انجام می شود، شامل:
- آزمایش پوست : پوست دارای یک سری بافت هایی است که در صورت وجود حساسیت به ماده خاصی، واکنش نشان می دهد.
- آزمایش خون : با انجام یک آزمایش خون ساده، می توان از وجود حساسیت در خون مطمئن شد و از بروز حمله آنافیلاکسی و شوک آلرژی پیشگیری کرد.
بعد از شناخت دقیق عوامل محرک بروز شوک آنافیلاکسی یا حساسیت های آلرژیک ، باید از قرار گرفتن و برخورد با آنها پرهیز کرد. همان طور که در ابتدای این مقاله از مجله اینترنتی ماه اشاره شد، غذاها، برخی داروها، نیش حشرات و موادی مثل لاتکس، از جمله موارد حساسیت زا هستند که باید از نظر میزان حساسیت در برخورد با آنها احتیاط کرد. بهتر است شوک آلرژی و آنافیلاکسی را جدی بگیرید، چرا که عواقب آن گاها خطرساز هستند.