بهداشت روان و پیشگیری از افسردگی

ارتقای سلامت و بهداشت روان و پیشگیری از افسردگی و بیماری ها، چالش جدید روانشناسان سلامت برای سلامت فردی و عمومی یک جامعه بعنوان امری ضروری است.

ارتقای بهداشت روان و پیشگیری از افسردگی

برای رسیدن به سلامت و بهداشت روان، ارتقا، پیشگیری و درمان بیماری ها باید در وهله ی اول قرار گیرد. این 3 فاکتور، در ارتباط با یک دیگر عمل می کنند ولی هر کدام یک راهکار مستقل هستند. این مقاله، مفاهیم، موضوعات، اهداف و راهکارهای موجود در زمینه ی سلامت روان و تاثیر آن در پیشگیری از بیماری افسردگی را به تفضیل شرح خواهد داد.

براساس تعریف سازمان جهانی سلامت( WHO)، سلامت به شرایطی اطلاق می شود که فرد از نظر جسمی، روحی و رفتار اجتماعی، خوب باشد. صرف فقط نبودن بیماری به عنوان سلامت تعریف نمی شود. برای بهبود سلامت در فرد، ارتقای آن، پیشگیری از بروز بیماری ها و درمان آن ها، اقداماتی است که باید صورت گیرد. از نظر محققان و روانشناسان، سلامت روان، امری فردی و اجتماعی است. اگر فرد به بهداشت روان خود اهمیت داده و در صدد بهبود اختلالات روانی خویش باشد، در واقع سلامت روانی جامعه نیز تامین می شود.

از طرف دیگر، سلامت روانی، فقط عدم وجود بیماری های روانی نیست، بلکه داشتن یک زندگی لذت بخش، پویا و رضایت بخش نیز، تعریف سلامت روان است. طبق مطالعاتی که در 10 سال اخیرصورت گرفته، افرادی که دیدگاه مثبتی از زندگی ندارند، بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به افسردگی هستند.

روش های پیشگیری از افسردگی

با افزایش سطح نیاز فردی و اجتماعی به سلامت روانی، باید تلاش بیشتری برای ارتقای سطح امید به زندگی در افراد انجام شود تا از ابتلا به بیماری های روانی از جمله افسردگی، پیشگیری شود. ارتقای سلامت روان به معنی افزایش توانایی های فردی برای ارتقای سطح زندگی و مقابله با مشکلات است. در حالی که در بحث پیشگیری از بیماری ها، بر فاکتور های خطر ساز برای پرهیز از ابتلا به بیماری ها، تاکید می شود.

گروه های هدف برنامه بهداشت روان و پیشگیری از افسردگی

در جریان ارتقای سلامت روان، همه ی افراد جامعه، هدف قرار می گیرند. سن و جنسیت افراد در این زمینه اهمیت زیادی دارد.  دوران کودکی و نوجوانی، زمانی است که اغلب بیماری های روانی در این دوره شکل گرفته و تشخیص داده می شود. 14 سالگی، سن شروع اغلب بیماری های روانی است. بهداشت روانی کودکان و نوجوانان می تواند بر عملکرد آنان در مدرسه و رفتار اجتماعی شان بروز کند.

سن کودکی و نوجوانی، در واقع زمانی است که فرآیند تکامل مغزی، کامل می شود. بنابراین در این سن، فرد در برابر آسیب های اجتماعی، احساسی و رفتاری، آسیب پذیر تر است. عواملی مثل مشکلات موجود در خانواده، مسائل اقتصادی و اجتماعی و یا دیگر موارد، می توان فاکتورهای خطرناکی بر ای بیماری های روانی باشد. بروز هرگونه بد رفتاری در دوران کودکی مثل سوء استفاده احساس، جسمی و جنسی، احتمال ابتلا به انواع بیماری های روانی در آینده را افزایش میدهد. هر چند که اغلب این بد رفتاری ها، در ارزیابی ها مورد بی توجهی قرار می گیرد. در واقع سنین کودکی و نوجوانی از حساس ترین دورانی است که پایه و اساس بیماری های روانی در آن زمان شکل می گیرد.

گروه بعدی که باید هدف بهداشت رواانی باشند، گروه بزرگسالان است. این گروه هم قشر فعال و نیروی کار جامعه است، هم باید از کودکان  پیرتر ها حمایت کند، پس به دلیل این مسئولیت سنگین، نیاز بیشتری به حفظ سلامت روانی دارد. ابتلای این گروه به اختلالات روانی، یعنی از دست دادن نیروی کار در جامعه. از جمله عواملی که قشر بزرگسال را در معرض خطر ابتلا به بیماری های روانی قرار میدهد، استرس و فشار ناشی از کار، شیوه ی غلط زندگی، مصرف سیگار، چاقی، مصرف مشروبات الکی، بی خوابی و نداشتن انگیزه هستند.

رابطه استرس و افسردگی

استرس کاری در واقع به معنی عدم تعادل میان نیازها، امکانات و توانمندی ها است که موجب بروز مشکلات فیزیکی و روانی در فرد می شود. اگر میزان فشار کاری و استرس ناشی از آن کاهش یابد، بسیاری از موارد خارج از محیط کاری نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. مثلا رفتار فرد در خانواده، کاهش خطر ابتلا به برخی از بیماری ها، در نتیجه کاهش هزینه های درمانی.

افزایش کیفیت فردی، با پیشگیری از استرس ارتباط نزدیکی دارد. رفتار مناسب والدین با یک دیگر، تاثیر مثبت بر سلامت روان آن ها و هم چنین فرزندانشان خواهد داشت. گروه بعدی، افراد مسن هستند. طبق آمار جهانی، شمار افراد بالای 70 سال در کل دنیا در حال افزایش است. اگرچه افراد مسن تحت تاثیر فشارهای روانی مثل دوران بازنشستگی، ترس از مرگ و نگرانی از گذاران زندگی دارند؛ اما، شمار افراد مبتلا به اختلالات روانی میان گروه سوم کمتر از جوانان است.

علاوه بر  موارد گفته شده، عدم پذیرش افراد مسن و توصیه های آنان توسط جوانان، یکی دیگر از عوامل ابتلای آنان به افسردگی است. برای پیشگیری از این حالان در افراد مسن، فراهم کردن امکانات فعالیت های جسمانی، یادیگیری مهارت ها و فعالیت در اجتماع، راهکار مناسبی است.

تاثیر جنسیت بر افسردگی

علاوه بر سن، جنسیت افراد نیز در میزان ابتلا به بیماری های روانی، از جمله افسردگی تاثیر گذار است. طبق آمار، میزان ابتلای زنان به اختلالاتی مثل اختلالات عصبی، ترس و اختلالات اجتماعی بیش از مردان است. از آن جایی که بهداشت روان در زنان می تواند بر دیگر افراد خانواده نیز تاثیر بسزایی داشته باشد، زنان اولویت اول در درمان و پیشگیری بیماری های روانی هستند. زنان بیش از مردان در معرض تغییر هورمون های بدن هستند. از طرفی میزان فشارهای عصبی در زنان بیش از مردان است. علاوه بر این، بیشتر سوء استفاده های روانی، از زنان صورت می گیرد.

پس در اعمال راهکارهای پیشگیرانه از بروز بیماری های روانی و تقویت سلامت روان، زنان اولین گزینه هستند. روش ها و راهکارهای اعمال شده در تامین سلامت روان 3 دسته هستند: عمومی که مربوط به همه ی افاراد جامعه می شود، منتصب که فقط مربوط به گروه خاصی از افراد در معرض خطر است و مشخص که افراد پر خطر را در برمی گیرد. شاز جمله ی این روش ها و مداخله های درمانی می توان به تغییر سبک زندگی، مهارت های کنترل استرس و آموزش روش های پیشگیرانه اشاره کرد.

پیشگیری از افسردگی با تغییر سبک زندگی

سبک زندگی، یکی از عواملی است که با بروز اختلالات روانی، ارتباط بسیار تنگاتنگی دارد. بنابراین یک راهکار ساده برای پیشگیری از افسردگی و ختلالات از این دست، تغییر سبک زندگی است. روش های درمانی مربوط به تغییر سبک زندگی شامل مواردی از جمله، مصرف الکل، رژیم غذایی، فعالیت های جسمانی و مدیریت استرس می باشد. توصیه های مربوط به تغییر سبک زندگی، هم مربوط به همه ی افراد جامعه است و هم گروهای در معرض خطر.

از طرفی تغییر سبک زندگی در بعضی موارد بسیار مشکل است. در این موارد باید به فرد این نکته را گوشزد کرد که تغییر در سبک زندگی، یعنی تامین سلامت روانی و جسمی در کنار هم. از دیگر عوامل بروز بیماری های روانی از جمله افسردگی، عدم مدیریت و برنامه ریزی برای آموزش مهارت های مقابه با اختلالات روانی است. یک مدیریت ساده، می تواند تا حد زیادی این اختلالات را کنترل کند.

 اما به هر حال همه ی این موارد، نیازمند مشورت با فردی مشخص است که بتواند روش های لازم برای حفظ بهداشت روان را به ما آموزش دهد. از نظر هر متخصصی حتی متخصص روانشناسی مجله اینترنتی ماه، اولین قدم در حفظ بهداشت روان، این است که فرد به این مسئله توجه کند که سلامت کامل بدون وجود سلامت روانی، معنا ندارد. پس باید ابتدا اهمیت سلامت روان را شناخت، سپس روش های حفاظت از آن و پیشگیری از بروز آسیب های بعدی را در دستور کار قرار داد. با در مجله ماه همراه باشید.