سرطان معده
شاید یکی از شایع ترین و پر بحث ترین بیماری های قرن اخیر، سرطان است که این روزها جزء موضوعات اول در علم پزشکی است. اصولا سرطان از ایجاد توده های بدخیم در قسمت های مختلف بدن ایجاد می شود. در واقع به دلیل اختلالاتی، سیستم تقسیم سلولی قادر به کنترل تولید سلول نیست و در اثر فعالیت بیش از حد، توده ای تشکیل می شود که در صورت سرطانی بودن، به تمامی قسمت های بدن حرکت کرده و باعث گسترش بیماری می شود. این توده ممکن است در هر قسمتی از بدن ایجاد شود. بسته به محل شکل گیری توده، انواع مختلف سرطان وجود دارد که علاوه بر تومورهای مغزی شایع؛ یکی دیگر از آنها، سرطان معده است. کارشناسان بخش سلامت مجله ماه ، مقاله ای در مورد چگونگی ساختار معده و البته ابتلای آن به سرطان ترتیب داده اند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
سرطان معده و ساختار پیچیده آن
سرطان معده که با نام gastric cancer نیز شناخته شده است، از تقسیم غیر قابل کنترل سلول ها در معده ایجاد می شود. برای شناخت بهتر سرطان معده ، بهتر است ابتدا در مورد چگونگی ساختار معده ، اطلاعاتی داشته باشیم. پس از اینکه غذا تکه تکه و جویده شد، از طریق مری به معده می رسد. مری در ناحیه ای به نام اتصال GE) gastroesophageal) به معده وصل می شود، یعنی دقیقا جایی در زیر دیافراگم . معده ، عضوی کیسه مانند است که غذا وارد آن شده و از همین جا به وسیله اسیدهای ترشح شده، عمل هضم آغاز می شود. غذا و اسید معده ، در اینجا ترکیب شده و سپس وارد اولین قسمت از روده ، یعنی روده اثنی عشری یا دوازدهه می شود.
برخی از افراد، واژه معده را به کل ناحیه زیر قفسه سینه تا لگن خاصره اطلاق می کنند، در حالی که اصطلاح علمی استفاده شده در مورد این ناحیه، شکم است نه معده . برای مثال، گاهی اوقات افراد درد در این ناحیه را به عنوان درد معده می شناسند. در صورتی که ممکن است این درد ناشی از آسیب به روده، آپاندیس یا هر اندام دیگری در این قسمت باشد. پزشکان هر گونه درد در این نواحی را درد شکمی اطلاق می کنند.
پس با شناخت بهتر ساختار معده ، متوجه شدیم که سرطان معده مقوله ای کاملا متفاوت با دیگر نواحی شکمی است. در واقع علاوه بر سرطان معده ، در این قسمت از بدن ممکن است انواع مختلف سرطان روده ، کبد، کلیه و پانکراس نیز اتفاق بیفتد.
ساختار لایه و قسمت های مختلف معده
- کاردیا : نزدیکترین قسمت به مری
- فوندوس : بالاترین قسمت معده و نزدیک به کاردیا
- بدنه : اصلی ترین قسمت معده، فضایی بین ناحیه بالایی و پایینی معده
- آنتروم: کف معده که در آنجا غذا با اسید ها ترکیب می شود.
- باب المعده: آخرین قسمت معده است که کار کنترل بر خروج مواد از معده به روده را بر عهده دارد.
3 بخش اول معده ، یعنی کاردیا، فوندوس و بدنه، محل تولید اسید و آنزیمی است که موجب هضم غذا می شود. علاوه بر این، در این قسمت پروتئینی به نام intrinsic factor تولید می شود که عامل جذب ویتامین B12 در بدن است.
دیواره معده دارای 5 لایه است که داخلی ترین لایه، mucosa نام دارد که در آن اسید و آنزیم های هضم غذا تولید می شود و اغلب سرطان های معده در این ناحیه ایجاد می شود. لایه بعد، یک لایه حمایتی به نام submucosa است و لایه سوم، ماهیچه هایی قدرتمند است که معده را به حرکت درآورده و موجب هضم غذا می شود. دو لایه بعدی نیز، یعنی serosa و subserosa لایه های بیرونی تر معده را تشکیل می دهند.
شناخت این لایه ها کمک می کند تا بتوانیم نوع سرطان و عمق آن را بهتر بشناسیم. در برخی موارد نیز، با کمک این لایه هاست که پزشکان می توانند وجود سرطان را تشخیص دهند. هر چه رشد سلول های سرطانی از لایه درونی معده به سمت لایه های بیرونی بیشتر شود، سرطان پیشرفته تر است و احتمالا تشخیص آن مشکل تر می شود.
گسترش سرطان در معده
سرطان معده ، جزء آن دسته از انواع سرطان هایی است که معمولا به تدریج رشد کرده و تا مدت ها امکان تشخیص آن وجود ندارد. پیش از اینکه سرطان خود را نشان دهد، سلول های پیش سرطانی ، در لایه های داخلی معده، شروع به تقسیم کرده و گسترده می شوند. این تغییرات، عموما نشانه یا علامت خاصی ندارد. رشد سلول های سرطانی در هر کدام از قسمت های معده ، ممکن است علامت و نشانه خاص خود را داشته باشد و نیاز به درمان ویژه ای دارد. برای مثال، اگر سرطان در ناحیه اتصال GE معده رخ دهد، مراقبت ها و درمان آن، شبیه به سرطان مری است.
انواع سرطان معده
- آدنوکارسینوم : حدود 90 تا 95 درصد از سرطان های معده ، از این نوع است. در این نوع خاص از سرطان ، رشد سلول های سرطانی از داخلی ترین لایه معده ، یعنی mucosa اغاز می شود و تا لایه های بعدی ادامه می یابد.
- لنفوما : این نوع از سرطان معده ، سیستم ایمنی موجود در دیواره های معده را درگیر می کند. درمان و تشخیص این نمونه، بستگی به نوع سلول های درگیر شده در سیستم ایمنی دارد که ممکن است کاملا با یکدیگر متفاوت باشند.
- GIST : این نوع نادر از سرطان معده ، معمولا به صورت سلول های ناشناخته ای در دیواره معده ایجاد می شود. در ابتدا برخی از این تومورها ، سرطانی و برخی دیگر، غیر سرطانی هستند. البته این سلول ها، ممکن است در هر قسمتی از سیستم گوارش ایجاد شوند، اما ایجاد آنها در معده ، عمومیت بیشتری دارد.
- تومور کارسینوئید : این تومورهای سرطانی در سلول های تشکیل دهنده هورمون ها و آنزیم های معده ایجاد می شوند. اغلب این تومورها علی رغم سرطانی بودن، تکثیر نیافته و فقط در معده رشد می کنند.
اینها نمونه هایی از انواع سرطان معده بودند که موارد ابتلا به آنها بیشتر است. البته دسته دیگری از این تومورهای نیز وجود دارد که امکان ابتلا به آنها بسیار کم است و فقط چند نمونه از آنها تاکنون مشاهده شده است، بدین منظور بهتر است تا اندکی در مورد تومور های بدانیم.
دلیل سرطانی شدن معده
هنوز دلیل رشد سلول های سرطانی و ایجاد تومور در معده ، به صورت دقیق شناخته شده نیست. اما آنچه مسلم است، این است که وجود برخی باکتری ها می تواند در سرطان معده ، دخیل باشد. سیگار کشیدن، داشتن اضافه وزن یا چاقی مفرط، داشتن رژیم غذایی پرچرب و پرنمک ، زخم معده و عدم درمان آن، داشتن گروه خونی A ، داشتن یک سری ژن های خاص، کار در معادن و ابتلا به نوعی باکتری های خاص در معده از جمله عواملی است که خطر ابتلا به سرطان معده را در فرد افزایش می دهد. در واقع این ها گروه های پر خطری هستند که باید بیش از پیش وضعیت سلامت سیستم گوارش خود را بررسی کرده و تحت مراقبت قرار دهند. مقالات بیشتر مربوط به سرطان و انواع آن را در مجله اینترنتی ماه بخوانید.