کم خونی یا آنمی ، نوعی اختلال خونی شایع است که در اثر کمبود هموگلوبین یا گلبول های قرمز خون به وجود می آید. طبق بررسی های مجله سلامت ماه متاسفانه درصد بسیاری از افراد جامعه به ویژه نوجوانان و جوانان، دچار این اختلال هستند. در ایران تقریبا از هر 10 متولد سال 70 به بعد، 4 یا 5 نفر مبتلا به کم خونی هستند. اگر چه این بیماری کاملا قابل درمان بوده و با کمک چند روش ساده می توان عوارض آن را کاهش داد، اما بی توجهی به آن مطمئنا عواقب سخت و ناگواری خواهد داشت. خوشبختانه کم خونی قابل پیشگیری نیز هست. با رعایت یک سری نکات تغذیه ای می توان به پیشگیری از کم خونی پرداخت و از خطر بروز آنمی و کاهش گلبول های قرمز در خون کاست.
راه های پیشگیری از کم خونی
همان طور که گفته شد، بیماری کم خونی یا آنمی در اثر کمبود هموگلوبین در خون ایجاد می شود. هموگلوبین، مسئول انتقال اکسیژن در بدن است. در واقع وجود هموگلوبین کمک می کند تا اکسیژن تازه به تمامی قسمت های بدن منتقل شده و اندام ها به راحتی عملکرد طبیعی خود را ادامه دهند.
کم خونی ارثی راه پیشگیری ندارد
در مواردی که کم خونی ارثی است یا در اثر خصوصیات ژنتیکی به وجود آمده باشد، راه پیشگیری از کم خونی برای آن تعریف نشده است. در حقیقت افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به کم خونی هستند، هیچ راه فراری از آن نخواهند داشت. کم خونی های ناشی از خروج خون یا خون ریزی نیز پیشگیری ندارد، زیرا جراحت هر لحظه ممکن است در فرد اتفاق افتاده و موجب از دست دادن مقادیری خون شود.
پیشگیری از کم خونی ناشی از عدم جذب آهن
گاهی اوقات فرد با وجود مصرف مکمل ها و ویتامین ها با کم خونی مواجه است، زیرا بدنش قادر به جذب آهن نیست. در این موارد، ابتدا پزشک داروهایی جهت درمان این مشکل تجویز خواهد کرد و پس از برطرف کردن آن، به درمان کم خونی می پردازد.
داشتن رژیم غذایی متناسب و متعادل، می تواند از جمله راه های پیشگیری از کم خونی باشد. غذاهایی مثل:
گوشت قرمز، غذاهای دریایی، جگر، غلات کامل، میوه های خشک، مغزها، حبوبات، برخی دانه ها، سبزیجات سبز رنگ مثل اسفناج و کلم و نان سبوس دار. مصرف ویتامین C باعث می شود تا جذب آهن در بدن بیشتر شده و کم خونی ناشی از فقر آهن به خوبی درمان شود. خوردن مرکبات از ساده ترین راه ها برای دریافت ویتامین C مورد نیاز در بدن است.
از طرفی، برخی غذاها نیز جذب آهن را در بدن مختل می کنند. غذاهایی مثل سفیده تخم مرغ، قهوه، چایی، فیبرها و سویا. اگر دچار کم خونی فقر آهن هستید، مصرف این مواد را کاهش دهید و یا دست کم چند ساعت قبل و بعد از مصرف آهن، از خوردن این مواد پرهیز کنید.
ویتامین B12 از جمله ویتامین های ضروری برای درمان یا پیشگیری از کم خونی است. این ویتامین را می توان از منابعی مثل گوشت قرمز، جگر، لبنیات، تخم مرغ و برخی غلات تامین کرد. سبزیجات سبز رنگ، عدس، لوبیا، اسفناج، کلم و موز و پرتقال نیز سرشار از فولیک اسید که مصرف آن برای افراد مبتلا به کم خونی ضروری است.
پیشگیری از ابتلا به کم خونی در زنان باردار
زنان باردار از جمله افرادی هستد که در معرض خطر کم خونی در دوران بارداری قرار دارند. معمولا در ماه های اول بارداری، تست کم خونی از مادران گرفته شده و در صورت مثبت بودن، انواع مکمل های مفید و غذاهای موثر در کم خونی به آنان توصیه می شود. نوزادان 6 تا 24 ماه نیز در یک غربالگری، از نظر میزان آهن و کم خونی مورد بررسی قرار می گیرند و در صورت تایید کم خونی در آنها، از همان زمان تحت مراقبت قرار گرفته تا این اختلال برطرف شود. البته باید توجه داشت که داروهای پیشگیری از کم خونی را در کودکان زیر 2 سال، حتما باید با توصیه و تجویز پزشک مصرف نمود و از مصرف زیاد آن خودداری کرد.
غذاهایی که مبتلایان به کم خونی نباید مصرف کنند
در بسیاری از موارد، کارشناسان بیشتر به مصرف غذاهای مناسب برای مبتلایان به کم خونی اشاره می کنند، در حالی که پرهیز از مصرف یک سری غذاها نیز به همان اندازه مفید و ضروری است. از جمله غذاهای ممنوع برای این افراد:
تانن: تانن یکی از ترکیبات موجود در برخی میوه هاست که موجب ایجاد طعمی گس در آنها می شود. جو، انگور، چای سبز و سیاه، قهوه و ذرت از جمله گیاهان دارای تانن هستند. وجود این ترکیب، مانع از جذب آهن موجود در حبوبات یا سبزیجات سبز رنگ می شود. اگر شما مبتلا به کم خونی هستید، باید مصرف این غذاها را کنار بگذارید.
فیتات: فیتات یا فتیک اسید که در غذاهای حاوی فیبر زیاد مثل برنج و انواع سبزیجات یافت می شود، جذب آهن را در سیستم گوارش با اختلال رو به رو کرده و مصرف آن، موجب کم خونی ناشی از فقر آهن خواهد شد. برنج قهوه ای ، از بهترین منابع فتیک اسید است که مصرف آن برای مبتلایان به کم خونی مناسب نیست. بهتر است برای بهره مندی از مزایای برنج قهوه ای و پیشگیری از دفع آهن، آن را با برنج بدون سبوس مخلوط کرد.
مصرف لبنیات با منابع آهن
لبنیات از منابع غنی کلسیم هستند که مصرف همزمان آن با منابع آهن یا فولیک اسید، موجب دفع آهن از خون می شود. توصیه شده برای پیشگیری از کم خونی کلسیم و آهن با فاصله زمانی از یکدیگر مصرف شوند. برای مثال، گوشت قرمز را نبای با لبنیاتی مثل ماست و دوغ مصرف کرد. مصرف زینک تا حدودی این اختلال را از بین می برد، اما به هر حال برای اطمینان بیشتر، بهتر است از مصرف هم زمان این مواد با هم پرهیز کرد. از دیگر موادی که جذب آهن و فولیک اسید را در مبتلایان به کم خونی با اختلال مواجه می کند، مصرف مداوم الکل است. در واقع مصرف الکل برای مبتلایان به کم خونی، تا حدودی ممنوع است.
علل بروز کم خونی
کم خونی یکی از شایع ترین اختلالات خونی است که درصد ابتلا به آن در زنان بیش از مردان است. در بسیاری از موارد، کم خونی ارثی است. البته افزایش سن نیز یکی دیگر از علل ابتلا به این اختلال است. کم خونی انواع مختلفی دارد که هر کدام نشانه ها، علل و روش های درمانی خاص خود را دارد. اما کم خونی فقر آهن، یکی از معروف ترین و البته شایع ترین نمونه های کم خونی است. به طور کلی، کم خونی به 3 دلیل عمده به وجود می آید. کاهش تولید گلبول قرمز، اختلال در ساختار گلبول قرمز و از دست دادن خون.
علائم و نشانه های کم خونی
علائم و نشانه های کم خونی با توجه به نوع و شدت آن، متفاوت است. اما به طور کلی انواع کم خونی ها، دارای یک سری نشانه های مشخص هستند. نشانه هایی مثل، ضعف و کمبود انرژی، بی نظمی ضربان قلب خصوصا پس از انجام فعالیتی سنگین، تنگی نفس و سردرد ناشی از آن، رنگ پریدگی ، تاری دید ، بی خوابی و عدم درک محیط. اگر نشانه های فوق در شما وجود دارد کارشناسان مجله اینترنتی ماه پیشنهاد می کنند تا برای پیشگیری از کم خونی به پزشک مراجعه کرده و آزمایشات لازم را انجام دهید.