سرطان انواع مختلفی دارد و هر کدام از آنها، بخش خاصی از بدن را درگیر می کند. سرطان خون یکی از انواع سرطان هاست که سلول های خونی را درگیر کرده و به عنوان یکی از بیماری های تقریبا خطرناک شناخته می شود. زمانی که خون دچار بیماری شود، به دلیل اینکه در اغلب بخش های بدن در حال جریان است، به راحتی در بدن پخش شده و موجب گسترش بیماری می شود. اگر چه سرطان خون را نیز همانند بسیاری از انواع سرطان ها و علائم آن ها ، نمی توان به طور کامل درمان کرد، اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درصد موفقیت در درمان آن بیشتر خواهد بود. در ادامه مقاله مجله سلامت ماه ، در مورد شایع ترین علائم سرطان خون که می تواند منجر به شناخت سریع تر آن شود، بیشتر بحث خواهیم کرد.
تخریب سلول های بنیادین اولین و شایع ترین علائم سرطان خون
سرطان خون ، بیماری است که در مراحل اولیه، سلول های بنیادین را تحت تاثیر قرار داده و آنها را درگیر می کند. سلول های بنیادی ، دسته ای از سلول هایی هستند که قابلیت تبدیل شدن به انواع سلول های دیگر را دارند. در واقع بدون توجه به نوع عملکرد، موجب تکثیر سلول ها می شوند. سلول های بنیادین یا قابلیت تبدیل به نمونه سلول های لنفاوی را دارند یا سلول های مغز استخوان.
- سلول های لنفاوی: این دسته از سلول ها، به لنفوسیت تبدیل می شوند. لنفوسیت در واقع همان گلبول های سفید خون هستند که به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن، وظیفه مبارزه با عوامل بیماری زا را بر عهده دارند. سلول های B، سلول های T و سلول های کشنده طبیعی از انواع مختلف لنفوسیت ها هستند.
- سلول های بنیادین مغز استخوان: این نوع از سلول ها معمولا در گلبول قرمز، گرانولوسیت ها و پلاکت تشکیل شده و وظیفه اکسیژن رسانی در خون را برعهده دارند. گرانولوسیت ها در واقع نوعی گلبول سفید هستند که به سیستم ایمنی در از بین بردن باکتری ها و ویروس ها کمک می کنند. پلاکت نیز که منعقد کننده خون است و از ادامه خونریزی جلوگیری می کند.
هنگامی که فرد دچار سرطان خون شده باشد، میزان تولید سلول های بنیادین در خون افزایش یافته و گسترش بیش از حد آنها باعث می شود تا زمان کافی برای بالغ شدن آنها وجود نداشته باشد. هر چه مقدار این سلول های بنیادین نابالغ در خون بیشتر باشد، شدت علائم سرطان بیشتر خواهد بود. زمانی که تعداد این سلول های نابالغ و غیر عادی در خون بر تعداد سلول های سالم، پیشی گیرد، خون دیگر قادر به انجام وظایف مربوط به خود نیست و شایع ترین علائم سرطان خون که پیدایش لکه های قرمز رنگ روی پوست فرد است، ظاهر می شود.
انواع سرطان خون و علائم آن
با توجه به تنوع سلول های بنیادین، تنوع سرطان خون یا لوکمیا نیز متعدد است. اگر سلول های نابالغ تکثیر شده از نوع لنفاوی باشد، سرطان خونی از نوع لوسمی لنفاوی است یا اگر از نوع مغز استخوان باشد، ویژگی های خاص خود را دارد. سرطان خون از لحاظ شدت نیز به دسته حاد و مزمن تقسیم بندی می شود. از همین رو، ما 4 دسته اصلی سرطان خون داریم: ALL ، AML ، CLL ، CML . همچنین با توجه به نوع سرطان خون، علائم مربوط به آن نیز متفاوت است. اما به طور کلی فردی که دچار سرطان خون شده باشد، این علائم را دارد:
- تب شدید یا یخ بودن بدن
- ضعف شدید و خستگی مفرط
- ابتلا به عفونت های شدید
- کاهش وزن ناگهانی و غیر منتظره
- ورم غدد لنفاوی، بزرگ شدن طحال و کبد
- خونریزی های غیر عادی
- خون دماغ شدن مکرر
- وجود لکه های قرمز رنگ بر روی پوست
- تکرر ادرار خصوصا در شب
- احساس درد در استخوان ها
با مشاهده هر کدام از شایع ترین علائم سرطان خون ذکر شده، آن هم به صورت ناگهانی و بدون هیچ دلیل خاصی، باید به پزشک مراجعه کرد تا در این زمینه تصمیم گیری شود.
علل ابتلا به سرطان خون
هنوز محققان نتوانسته اند دلیل منطقی و قابل استنادی برای سرطان خون پیدا کنند. اما بر اساس شایع ترین علائم سرطان خون به نظر می رسد، عوامل ژنتیکی و محیطی از تاثیرگذار ترین علل ابتلا به سرطان خون است. البته یک سری عوامل نیز می تواند خطر ابتلا به سرطان خون را در فرد افزایش دهد. عواملی مثل :
داشتن سابقه ابتلا به انواع دیگر سرطان ها ؛ آن دسته از بیمارانی که قبلا به دلیل درمان نوع دیگری از سرطان، در معرض شیمی درمانی یا پرتو درمانی قرار داشته اند، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان خون هستند.
اختلالات ژنتیکی ؛ برخی از بیماری ها یا اختلالات ژنتیکی، تاثیر به سزایی در ایجاد سرطان خون دارند، اختلالاتی مثل سندرم داون.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی ؛ برخی ترکیبات شیمیایی خاص، می تواند موجب ایجاد اختلال در تولید سلول های بنیادین در خون شده و نهایتا منجر به سرطان خون شود.
سیگار و مصرف دخانیات ؛ کشیدن سیگار و ضررهای ناشی از آن خطر ابتلا به سرطان سلول های مغز استخوان را در فرد دو برابر می کند.
داشتن سابقه خانوادگی ؛ اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به سرطان خون است، پس این احتمال وجود دارد که شما نیز در معرض خطر باشید.
البته این بدان معنا نیست که این عوامل ضرورتا می تواند منجر به سرطان خون شود، زیرا در مواردی مشاهده شده که فرد چند مورد از شایع ترین علائم سرطان خون را دارد، اما مبتلا به سرطان نیست یا افرادی هستند که حتی بدون داشتن یکی از این فاکتورها دچار بیماری شدید شده است.
تشخیص سرطان خون
تشخیص سرطان خون با یک آزمایش ساده خون امکان پذیر نیست، هر چند که پزشک در اولین مراجعه، آن را انجام می دهد. زمانی که فرد هر کدام از علائم ذکر شده را در خود مشاهده و به پزشک مراجعه کرد، معمولا پزشک انجام یک آزمایش خون را توصیه می کند. در این زمان، دقیقا مشخص نیست که فرد مبتلا به سرطان خون است یا خیر، بلکه بر اساس تعداد گلبول های سفید خون و بر اساس طبیعی بودن یا نبودن تعداد آنها و همچنین سنجش شایع ترین علائم سرطان خون ، پزشک می تواند فرضیاتی را مطرح کرده و بیمار را به متخصص، ارجاع دهد. پزشک متخصص نیز با نمونه برداری و انجام آزمایشات بیشتر، می تواند نوع سرطان خون ، شدت و پیشروی آن را تشخیص دهد.
علائم هشدار دهنده سرطان خون
سرطان خون نیز همانند هر بیماری دیگری، ممکن است یک سری عوارض جانبی به دنبال داشته باشد. زمانی که سلول های بنیادین و گلبول سفید خون دچار آسیب شود، سیستم ایمنی قادر به انجام کامل وظایف خود نیست، در نتیجه درصد ابتلا به عفونت در فرد افزایش می یابد. همچنین پلاکت نیز یکی دیگر از اجزای خون است که با رشد سلول های نابالغ در خون، دچار اختلال شده و نمی تواند عملکرد خوبی داشته باشد.
به گفته کارشناس سلامت مجله اینترنتی ماه ، چون پلاکت عامل منعقد کننده خون است، زمانی که دچار اختلال شود، خونریزی متوقف نشده و می تواند خطرات زیادی به دنبال داشته باشد، به ویژه اگر در اعضایی مثل مغز، ریه و معده باشد. بنابراین عدم بسته شدن خونریزی در جای زخم ایجاد شده و منعقد نشدن، از شایع ترین علائم سرطان خون به حساب می آید.
این روزا تجهیزت پزشکی همراه تکنولوژی تا جایی پیشرفت کرده که دیگر میتوان با جرات گفت با تشخیص زود هنگام این بیماری با این تجهیزات راه درمان ان را سریعتر کرد