به فشاری که خون هنگام عبور از عروق بر دیواره آنها ایجاد می کند، فشار خون گفته می شود. در حالت عادی و طبیعی، فشار خون بر اساس معیاری استاندارد، باید 12 بر 8 باشد. عدد 12 نشان دهنده فشار سیستولیک( فشاری که خون هنگام خروج از قلب ایجاد می کند) است و عدد 8 نشان دهنده فشار دیاستولیک( فشاری که خون هنگام بازگشت به قلب به عروق وارد می کند) می باشد. بالاتر بودن یا پایین تر بودن میزان فشار از این مقدر استاندارد ، نوعی اختلال به حساب آورده می شود. به همان اندازه که فشار خون بالا، خطرناک بوده و می تواند موجب بروز انواع بیماری قلبی شود، افت فشار خون نیز، معضلات و مشکلات خاص خود را دارد. در ادامه این مقاله از مجله سلامت ماه ، در مورد دلیل پایین آمدن فشار خون ، بیشتر بحث خواهیم کرد.
دلیل پایین آمدن فشار خون یا افت فشار خون
اصولا فشار خون پایین ، علل مشخص و کاملا شفافی ندارد زیرا با توجه به وضعیت جسمانی هر فرد، ممکن است متفاوت باشد. اما به طور کلی، بارداری، مشکلات هورمونی مثل تیروئید یا اختلال در ترشح انسولین، مصرف برخی داروها، داروهای کاهش فشار خون یا درمان افسردگی، داروهای درمان کننده آریتمی یا بی نظمی در ضربان قلب، سکته یا حمله قلبی و بیماری های کلیوی، می تواند دلیل پایین آمدن فشار خون یا افت فشار خون باشد.
مواردی که فرد به طور ناگهانی دچار افت فشار خون می شود، بسیار خطرناک و تهدید کننده است. خونریزی در اثر ایجاد جراحت، کاهش دمای طبیعی بدن، افزایش دمای بدن، بیماری های مرتبط با عضلات قلبی، عفونت های خونی، واکنش به الکل و حساسیت های آلرژیک، از مواردی است که می تواند افت فشار خون در فرد را در پی داشته باشد.
پایین آمدن فشار خون در بارداری
دلیل پایین آمدن فشار خون در دوران بارداری، تقریبا طبیعی است. در این دوران، به دلیل ایجاد تغییرات هورمونی در بدن مادر، عروق کمی با اختلال مواجه شده و عملکرد عادی آنها، کند می شود. در نتیجه مادر با کاهش فشار خون رو به رو خواهد شد. در اوایل بارداری، کاهش فشار خون، خفیف و در دوره دوم، به اوج خود می رسد.
علائم فشار خون پایین در دوران بارداری ، تقریبا شبیه به موارد عادی است. گیجی، تاری دید، ضعف و خستگی و بی حالی به ویژه پس از حرکت و یا نشستن و برخاستن در فرد بروز می یابد. البته این اختلال در دوران بارداری، چندان اثرات و عواقب خطرناکی ندارد. فقط در موادی که فرد دچار مسمومیت عفونی باشد، افت فشار منجر به بیماری های قلبی یا کلیوی می گردد. در اغلب مادران باردار، افت فشار خون در حد 5 بر روی 10 میلی گرم است. البته پس از زایمان در اکثر موارد، این حالت برطرف شده و فرد به وضعیت سابق باز می گردد.
در صورتی که مادر، دچار افت فشار شد و احساس ضعف و گیجی کرد، بهتر است کمی دراز کشیده یا در حالت ساکنی قرار گیرد تا از زمین خوردن وی جلوگیری شود و به سمت چپ دراز بکشد تا خون کافی به قلب منتقل شود. در صورتی که ضعف و گیجی، با سردرد، درد قفسه سینه، تنگی نفس و اختلال در بینایی همراه بود، بهتر است پزشک را در جریان قرار داد تا تدابیر لازم اندیشیده شود و دلیل پایین آمدن فشار خون را بر اساس فیزیک بدنی جبران کند.
دلیل پایین آمدن فشار خون در بچه ها
فشار خون ممکن است در هر سنی ایجاد شود. حتی نوجوانان نیز ممکن است در معرض افت فشار خون قرار داشته باشند. از جمله مواردی که می تواند منجر به کاهش فشار در این سنین شود:
مشکلات قلبی، اختلالات هورمونی، وضعیتی که در آن سیستم عصبی تحت تاثیر قرار گرفته، عفونت، مصرف برخی داروها، اسهال، خونریزی، مشکلات کلیوی، خشکی بدن، بارداری در جوانان و یا مشکلات کبدی. البته در نوجوانان، تغذیه نامناسب و ناسالم و وزن کم، از شایع ترین علل است.
ضعف، خستگی، رنگ پریدگی، تهوع، بی نظمی در ضربان قلب، نداشتن تمرکز، افسردگی و تاری دید و مشکل در بینایی از علائمی است که نشان دهنده کاهش فشار خون در جوانان است و پس از مشاهده آنها، باید به فکر چاره بود. روش درمان فشار خون پایین نیز با توجه به علت به وجود آمدن آن، بسیار متفاوت است که باید با توجه به آن، مورد بررسی قرار گیرد.
فشار خون در افراد پیر
اگر چه در بسیاری از موارد، سالمندان از افزایش فشار خون شکایت می کنند و درگیر علائم و عوارض این بیماری هستند، اما نمونه هایی از افت فشار خون و مشکلات ناشی از آن نیز در میان این افراد مشاهده می شود. ضعف، مشکل بینایی، تهوع و خستگی، از جمله عمده ترین علائم کاهش فشار خون در این افراد است. اما این مشکل در سالمندان به چند دلیل به وجود می آید:
استراحت زیاد: گاهی اوقات خوابیدن و استراحت طولانی مدت، می تواند فشار خون را در سالمندان یا کاهش شدید رو به رو کند. به گفته پزشکان، معمولا پس از مدت طولانی بی تحرکی و استراحت، به هنگام برخاستن از بستر، فرد دچار علائم افت فشار خون ، یعنی ضعف و تاری دید می گردد.
خشکی بدن: خشکی بدن که معمولا در اثر تغذیه نامناسب ایجاد می شود، یکی دیگر از علل افت فشار خون در سالمندان است. گاهی اوقات سالمندان به دلایل متعددی مثل مشکلات دندان، مشکلات هضم، از دست دادن قدرت چشایی و بویایی یا به دلیل فقر، قادر به خوردن غذا به اندازه و کیفیت کافی نیستند.
مشکل افت فشار خون در سالمندان
خوردن: نوعی از دلیل پایین آمدن فشار خون ، معمولا پس از صرف غذا در سالمندان ایجاد می شود. معمولا بعد از خوردن غذا، مقداری از حجم خون جهت انجام فعالیت های مربوط به هضم، به کمک سیستم گوارش می رود. در جوانان، بدن این کمبود خون را تحمل و جبران می کند، اما بدن سالمندان قادر به تحمل این وضعیت نبوده و فرد دچار افت فشار خون می شود. این حالت پس از خوردن صبحانه و شام، بیشتر اتفاق خواهد افتاد.
مصرف برخی داروها: اغلب داروهای درمان کننده بیماری فشاری خون و یا داروهایی که بیماران قلبی مصرف می کنند، می تواند منجر به کاهش فشار خون در سالمندان شود.
نارسایی قلبی: در صورتی که قلب، توانایی پمپاژ خون به اندازه کافی نداشته باشد، فشار ایجاد شده در عروق، کافی نیست و فرد دچار افت فشار خون می شود. اگر چه نارسایی قلبی ممکن است در هر سنی اتفاق افتد، اما درصد ابتلای آن در سالمندان بیش از دیگران است. نارسایی قلبی معمولا پس از بروز سکته قلبی ایجاد می شود.
درمان و پیشگیری از افت فشار خون
همان طور که گفته شد، فشار خون پایین را زمانی می توان به طور کامل و راحت درمان کرد که علت آن را یافته باشید. اما در صورتی که دلیل پایین آمدن فشار خون به صورت خاص وجود نداشته باشد، یک سری راهکارها در این زمینه، کمک کننده است. مصرف نمک بیشتر البته در صورتی که افت فشار به دلیل کمبود سدیم و عدم تنظیم مایعات بدن باشد، مصرف آب بیشتر و داروهایی که می تواند به پمپاژ بیشتر خون از قلب و افزایش فشار خون در این افراد، کمک کند. رژیم غذایی مناسب برای فشار خون و توجه به مصرف غذاهای مقوی و پرکالری نیز می تواند ضعف ناشی از افت فشار خون را برطرف نماید.