سروتونین چیست ؟ نوعی ماده شیمیایی است که وظایف مختلفی در بدن دارد. در اغلب موارد، این ماده را با عنوان عنصر شادی می شناسند، زیرا وجود آن در بدن موجب شادی و احساس رضایت در فرد می شود. نام علمی این ماده شیمیایی، 5hydroxytryptamine یا 5HT است. بیشتر در مغز، روده ها و پلاکت های خونی یافت می شود. وظیفه اصلی سروتونین در مغز، انتقال پیام بین سلول های عصبی و ایجاد حالت سر زندگی در فرد است. علاوه بر این، ساعت بدن را تنظیم کرده و چرخه خواب را برنامه ریزی می کند. برای آشنایی با این ماده شیمیایی، عملکرد آن در بدن، منابع و مشکلات ناشی از کمبود آن مقاله مجله سلامت ماه را دنبال کنید.
سروتونین چیست و چه وظایفی در بدن دارد
سروتونین در اثر ارتباط و پیوند میان دو ماده به نام تریپتوفان و تریپتوفان هیدروکسیلاز به وجود می آید. تریپتوفان در واقع نوعی پروتئین و تریپتوفان هیدروکسیلاز نیز نوعی واکنش گر است. عنصر به وجود آمده با عنوان هیدروکسی تریپتامین یا 5-HT شناخته می شود که ما آن را با عنوان سروتونین یاد می کنیم. معمولا این عنصر با عنوان یک انتقال دهنده عصبی دسته بندی می شود، ولی برخی محققان در پاسخ به این سوال که سروتونین چیست ، معتقدند که سروتونین یک هورمون است. منبع تولید این عنصر شیمیایی در روده و مغز می باشد. البته در مواردی، سیستم عصب مرکزی یا پلاکت خون نیز حاوی مقادیری سروتونین است.
از آن جایی که اعصاب در کل بدن گسترده شده اند، سروتونین نیز در همه قسمت های مختلف بدن موجود است . در مورد سروتونینی که در مغز ساخته می شود مسئله کمی متفاوت است، زیرا این ماده قابلیت عبور از سلول های مغزی را ندارد و باید در همانجا تولید شده و فعالیت کند. این ماده بر فعالیت سیستم اعصاب مرکزی، فعالیت کلی بدن، عملکرد روده ها، شیردهی در مادران، متابولیسم استخوان، بازسازی کبد و تقسیم سلولی بسیار موثر است و نقش به سزایی را ایفا می کند. سروتونین به طور مستقیم و غیر مستقیم بر فعالیت سلول های عصبی، تاثیر گذار است. در ادامه با اینکه سروتونین چیست و چه کارهایی در بدن انجام می دهد بیشتر آشنا می شوید.
کاربردهای سروتونین در بدن را بشناسید
- همانطور که در تعریف سروتونین چیست مطرح شد، این ماده به عنوان یک انتقال دهنده عصبی، بین سلول های عصبی در حال حرکت است و پیام های عصبی را جا به جا می کند به عنوان مثال در عملکرد سیستم عصبی در تشخیص درد این ماده کاربرد دارد.
- عملکرد روده: مقدار زیادی از سروتونین موجود در بدن در بافت روده تولید و یافت می شود. این عنصر علاوه بر کمک به عملکرد بهتر روده، نقش مهمی نیز در کاهش اشتها و کنترل آن در فرد دارد.
- حالت روحی: وجود سروتونین در مغز، ارتباط مستقیمی با عصبانیت یا خوشحالی فرد دارد. به همین دلیل تجویز داروهای حاوی سروتونین از راه های درمان افسردگی در بیماران دچار افسردگی می باشد.
- انعقاد خون: سروتونین ساخته شده در پلاکت، باعث می شود هنگامی که قسمتی از بدن دچار زخم یا جراحت شده، خون منعقد و از جاری شدن آن جلوگیری شود. در واقع سروتونین با تنگ کردن رگ ها در ناحیه جراحت موجب لخته شدن خون می شود.
- استفراغ و تهوع: زمانی که در اثر خوردن نوعی خوراکی مسموم یا آزاردهنده معده دچار اختلال شود، سروتونین در روده ترشح شده و موجب به حرکت در آمدن محتویات معده می شود. در این زمان، مغز فرمان استفراغ را صادر کرده و سم یا ماده غیر طبیعی از بدن خارج می شود.
- تراکم استخوان: برخی محققان بر این باورند که هر چه میزان تولید و تراکم سروتونین در مغز استخوان بیشتر باشد، امکان ابتلا به پوکی استخوان در فرد بیشتر خواهد بود. البته نظر قطعی در این باره وجود ندارد.
- عملکرد جنسی: کمبود سروتونین در بدن موجب کاهش میل جنسی در افراد می شود، به همین دلیل اغلب داروهای افزایش میل جنسی حاوی ترکیبات سروتونین هستند که در بسیاری از مواد، این ترکیبات تاثیر چندانی بر عملکرد جنسی نخواهد داشت.
سروتونین و تاثیر آن در افسردگی
این ماده شیمیایی کمک می کند تا فرد در حالت روحی متعادلی قرار گیرد. زمانی که سطح سروتونین در بدن در حالت نرمال باشد فرد شادتر، آرام تر، دارای تمرکز بیشتر و خشم کمتر و البته ثبات احساسی بهتر است. بر اساس تحقیقات، درصد زیادی از افراد مبتلا به افسردگی و استرس، دچار کمبود سروتونین هستند.
مقدار استاندارد سروتونین در بدن چقدر است
به طور کلی، مقدار استاندارد و طبیعی سروتونین می بایست بین 101 تا 238 نانوگرم در هر میلی لیتر باشد. البته پزشکان معمولا با مقیاس های متفاوتی این میزان را اندازه گیری می کنند که برای بررسی دقیق تر، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. افزایش بیش از حد سروتونین در بدن منجر به ایجاد سندرم کارسینوید در فرد می شود که روده کوچک، برونشیت و آپاندیس را تحت تاثیر قرار می دهد. برای اندازه گیری میزان سروتونین، پزشکان از یک آزمایش خون ساده استفاده می کنند.
درمان کمبود سروتونین در بدن
برای افزایش میزان تولید این ماده در بدن، پزشکان هم از روش های دارویی و هم از روش های طبیعی بهره می گیرند. از جمله این راه کارها:
SSRI: کمبود سروتونین در بدن موجب افسردگی، خشم و اختلالات خواب در فرد شود. پزشکان در این موارد، داروهای حاوی SSRI را تجویز می کنند که معمولا با عنوان داروهای ضد افسردگی شناخته می شود. با مصرف این دارو، منابع تولید کننده سروتونین تحریک شده و کمبود این ماده شیمیایی جبران خواهد شد. البته باید توجه داشت که این داروها را نباید همزمان با هیچ داروی دیگری مصرف کرد، زیرا تداخل آنها با یکدیگر می تواند منجر به ایجاد سندرم سروتونین شود. پیش از مصرف هر داروی دیگری باید با پزشک مشورت کرد.
روش های طبیعی افزایش سروتونین: در بسیاری از موارد پزشکان توصیه می کنند که اگر فرد مایل به مصرف داروهای شیمیایی نیست، می تواند از مزایای تابش نور خورشید یا نور درمانی بهره مند شود. زیرا تا حد زیادی، افسردگی ناشی از کمبود سروتونین را درمان می نماید. ورزش منظم و سبک نیز در بهبود حالات روحی فرد بسیار موثر است. گلابی، آناناس، تخم مرغ، مغزها و ماهی سالامون، از منابع غنی سروتونین هستند که در کنار داشتن یک رژیم غذایی مناسب می تواند علائم ناشی از کمبود این ماده را از بین ببرد. یکی از خواص بادام زمینی داشتن سروتونین می باشد.
خطرات افزایش سروتونین در بدن، سندرم سروتونین
این سندرم در اثر افزایش سطح سروتونین در بدن ایجاد می شود که احتمال ابتلا به آن بسیار کم است، اما در هر حال بسیار خطرناک بوده و ممکن است منجر به مرگ فرد شود. سندرم سروتونین زمانی به وجود می آید که با مصرف دارو، مقدار تولید این ماده در بدن به شدت افزایش یافته و یا همزمان با داروهای ضد افسردگی، داروی دیگری نیز مصرف شده که موجب تداخل مواد با یکدیگر و تولید بیش از حد سروتونین می شود.
اگر در حال استفاده از هر کدام از انواع داروهای تولید کننده سروتونین یا داروهای ضد افسردگی هستید، دقت داشته باشید که برای استفاده از مواد دیگر باید با پزشک مشورت نمود تا تداخل دارویی ایجاد نشود. در صورتی که سطح سروتونین در بدن افزایش یابد، فرد دچار علائمی مثل افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، بی قراری، تنگی نفس، خشکی پوست، تهوع و استفراغ، سردرد، سردرگمی، اختلال در عملکرد شناختی و گیجی می شود. در این مقاله کارشناسان مجله اینترنتی ماه سعی کردند تا بطور کامل در مورد اینکه سروتونین چیست و چه وظایفی دارد توضیح دهند. پیشنهاد می کنیم در ادامه مقاله بهداشت روان و پیشگیری از افسردگی را مطالعه نمایید.