دیابت یک بیماری جدی است که در آن بدن به دلیل کمبود انسولین قادر به کنترل میزان قند خون به طور طبیعی نیست. دیابت به دو دسته تقسیم می شود. دیابت نوع یک که در واقع یک بیماری خودایمنی است که به تزریق روزانه انسولین نیاز دارد و دیابت نوع دو که اغلب دیابت های تشخیص داده شده از این نوع هستند (در حدود نود تا نود و پنج درصد). علائم این نوع دیابت شامل عفونت مثانه و کلیه که دیر بهبود می یابند، تشنگی و ادرار زیاد، گرسنگی مداوم و کوفتگی است. این نوع دیابت بیشتر در میان افراد مسن، چاق، افرادی با سابقه فامیلی، افرادی با فعالیت بدنی کم و افرادی که سابقه دیابت حاملگی دارند شایع است. کارشناسان مجله سلامت ماه قصد دارند در این مقاله دیابت در دوران بارداری ، افراد در معرض خطر و روش های تشخیص را بررسی کنیم.
دیابت حاملگی چیست
دیابت حاملگی نوعی دیابت است که تنها در دوران بارداری اتفاق می افتد. بدین معنی که فرد در دوران حاملگی دچار افزایش قند خون شده و پیش از آن میزان قند موجود در خون او در حالت طبیعی بوده است. فردی که به این نوع دیابت مبتلا می شود، می تواند با مراجعه به پزشک و داشتن یک برنامه ساده، سطح قند موجود در خون خود را کنترل کرده و نوزادی سالم به دنیا بیاورد. پس از تولد نوزاد نیز معمولا دیابت از بین می رود. البته دیابت حاملگی ، ممکن است فرد را در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دو قرار دهد، اما این موضوع قطعی نیست.
در دوران حاملگی، جفت هورمون هایی تولید می کند که این هورمون ها باعث ساخت گلوکز در خون می شوند. معمولا غده پانکراس در تولید انسولین برای کنترل قند خون در این دوران مشکلی ندارد، اما اگر بنا به دلایلی در تولید انسولین توسط پانکراس مشکلی به وجود آید، سطح قند خون بالا رفته و دیابت حاملگی اتفاق می افتد. این بیماری معمولا علائمی ندارد، به همین علت باید در دوران باداری با انجام تست غربالگری آن را تشخیص داد. اما اگردر فرد احساس گرسنگی یا تشنگی بیش از حد یا نیاز به دفع ادرار به صورت مکرر به وجود آمد باید به ابتلا به دیابت حاملگی شک کرد.
افرادی که در معرض ابتلا به دیابت حاملگی هستند
محققان هنوز دلیل ابتلای برخی زنان به دیابت حاملگی را نمی دانند. اما وجود برخی فاکتورها که در ادامه شرح خواهیم داد در بروز این بیماری موثرند. اگر شما یک یا تعداد بیشتری از این فاکتورها را داشته باشید بیشتر از سایرین در معرض خطر هستید. زنانی که توده بدنی بالاتری دارند در مقایسه با افراد لاغر شانس بیشتری برای ابتلا به دیابت در دوران بارداری دارند. بیماری دیابت در بارداری می تواند پیامدهای جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد.
شدت این مشکل به میزان دیابت مادر بستگی دارد و به خصوص در افرادی که عوارض عروقی بیشتر و گلوکز خون کنترل نشده دارند، بیشتر است. تقریبا در حدود پنج در صد از زنان باردار به این بیماری مبتلا می شوند. خطر ابتلا به دیابت حاملگی در میان زنان چاق، زنانی با سابقه فامیلی دیابت و برخی قومیت ها مانند اقوام بومی آمریکا، ساکنین جزایر اقیانوس آرام، اهالی مکزیک و هندوستان و افراد آسیایی تبار بیشتر است.همچنین زنانی که قبلا نوزادی با وزن بالای چهار و نیم کیلوگرم به دنیا آورده اند یا در بارداری قبلی خود هم مبتلا به دیابت بوده اند در معرض خطر هستند.
عوارض دیابت در دوران بارداری
دیابت در دوران بارداری خطرات زیادی هم برای مادر و هم برای جنین دارد. در مادرانی که مبتلا به قند خون بالا هستند خطر زایمان زودرس، بروز نقص در زمان تولد و تولد نوزاد مرده بیشتر است. هم چنین در میان این زنان ریسک عمل سزارین و ابتلای نوزاد آنان به چاقی و حتی دیابت نوع دو زیاد است. کمبود کلسیم و بالارفتن میزان بیلیروبین خون در نوزادان این زنان نیز افزایش می یابد.
روش های تشخیص قند خون در دوران حاملگی
تقریبا تمام زنانی که حتی سابقه قند خون ندارند در بین هفته بیست و چهارم تا بیست و هشتم حاملگی غربالگری می شوند. آزمایش قند خون راه تشخیص این بیماری است. امروزه بیشتر کارشناسان توصیه می کنند که تست قند خون مرتبا برای زنان باردار تجویز شود. معمولا زمانی که وزن به طور غیر طبیعی بالا می رود پزشک با تست قند میزان گلوکز موجود در خون فرد را اندازه گیری می کند.
بهترین راه برای تشخیص این که آیا فرد به دیابت حاملگی مبتلاست یا خیر انجام یک تست دو بخشی است. در اولین بخش پزشک قند خون فرد را یک ساعت پس از نوشیدن مایعی که حاوی قند است اندازه می گیرد. اگر میزان قند خون به صورت غیر طبیعی بالا رفته باشد این بار به فرد نوشیدنی با میزان گلوکز بیشتر داده و پس از سه ساعت قند خون او اندازه گیری می شود. در صورتی که این بار نیز میزان قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد تشخیص ابتلا به دیابت در دوران بارداری برای این فرد داده می شود. این آزمایش تست تحمل گلوکز خوراکی نام دارد.
مراقبت های پیش از حاملگی برای افراد مبتلا به دیابت
افرادی که مبتلا به دیابت نوع یک یا دو هستند حتما باید قبل از اقدام به حاملگی با پزشک خود مشورت نمایند. اقدامات پیشگیری کننده برای کنترل قند خون قبل و در طول دوران بارداری فرصت مناسبی را برای تنظیم مناسب قند خون و حتی جلوگیری از خطرات دیگری مانند فشارخون موجب می شود.
مراقبت های دوران بارداری در زنان مبتلا به قند خون
در این دوران مراقبت های ویژه ای توسط پزشک انجام می شود که نوع آن بر اساس سن، سلامت عمومی، میزان بیماری، تحمل بدن در برابر داروها، روش ها و درمان ها متفاوت است و به میزان علاقه و مراجعه فرد نیز بستگی دارد. مراقبت ها بر طبیعی نگه داشتن سطح قند خون تاکید دارند و شامل مواردی چون استفاده از رژیم غذایی افراد قند خونی ، تمرینات بدنی مناسب، نظارت بر میزان قند خون ، تزریق انسولین و گاهی مصرف برخی داروهای کاهنده قند خون می باشند.
اکثر زنان مبتلا به دیابت حاملگی باید چندین مرتبه در روز با دستگاه سنجش قند خون خانگی میزان گلوکز را اندازه گیری کنند تا چنانچه میزان قند خون آنها بالاتر از حد طبیعی بود از دارو استفاده یا انسولین تزریق کنند. گاهی مراقبت ها باعث کاهش بیش از حد قند خون و در نتیجه حالت هیپوگلیسمی می شود که باعث گیجی و از دست رفتن سطح هوشیاری به طور ناگهانی می گردد. اگر فردی مستعد این حالت است ( برای مثال فردی که سالهاست به دیابت نوع یک مبتلاست ) به او کیت هورمون گلوکاگون داده شده و آموزش تزریق آن به خود فرد و یکی از اعضای خانواده اش صورت می گیرد تا در صورت افت قند خون به کمک او شود.
اقدامات لازم در افراد دیابتی بعد از حاملگی
افرادی که به دیابت در دوران بارداری مبتلا می شوند شانس زیادی برای ابتلا به دیابت نوع دو در ادامه عمر دارند و بهتر است قند خون آنها در فاصله بین چهار تا دوازده هفته پس از تولد نوزاد اندازه گیری شود. اگر در این محدوده زمانی فرد به دیابت مبتلا نبود بهتر است اندازه گیری قند خون را هر یک تا سه سال تکرار کرد تا از طبیعی بودن میزان قند خون اطمینان حاصل شود.
همانطور که گفته شد، چاقی و توده بدنی بالا در مبتلایان به دیابت حاملگی نیز خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می دهد. از نظر مجله اینترنتی ماه کم کردن وزن T افزایش فعالیت های ورزشی سی دقیقه در روز و حداقل پنج بار در هفته یا ده دقیقه پیاده روی سریع سه مرتبه در روز، رژیم غذایی مناسب ، مصرف میزان مناسب میوه و سبزیجات و کم کردن غذاهای چرب تا حدود سی درصد نیز باعث کم شدن وزن و کاهش احتمال ابتلا به بیماری دیابت می گردد.